روش‌های اندازه‌گیری ارزش منصفانه

ارزش منصفانه یکی از مفاهیمی است که در گزارشگری مالی و تحلیل سرمایه‌گذاری اهمیت زیادی دارد. این مفهوم به معنی قیمت خواهد بود که در یک معامله منصفانه بین خریدار و فروشنده در بازار آزاد و با توجه به شرایط عادلانه برای هر دو طرف تعیین می‌شود. در این مقاله، به بررسی روش‌های اندازه‌گیری ارزش منصفانه می‌پردازیم.

معیارهای اندازه‌گیری ارزش منصفانه دارایی در حسابداری

در حسابداری، ارزش منصفانه (Fair Value) به معنای ارزش یک دارایی یا بدهی است که در معاملات بین طرفین آگاه، خواهان و آماده برای انجام معامله در یک بازار فعال، تعیین می‌شود. معیارهای اندازه‌گیری ارزش منصفانه شامل موارد زیر هستند:

1. مشارکت بازار (Market Approach): این روش بر اساس قیمت‌های بازار برای دارایی‌های مشابه یا بدهی‌ها کار می‌کند. در این روش، ارزش منصفانه با استفاده از مقایسه با معاملات مشابه در بازار تعیین می‌شود.
2. روش هزینه (Cost Approach): این روش به جای توجه به قیمت‌های بازار، هزینه بازسازی یا تعویض دارایی را مد نظر قرار می‌دهد. ارزش منصفانه در این روش برابر با هزینه‌های فعلی برای ساخت یا خرید جایگزین دارایی بدون در نظر گرفتن استهلاک است.
3. روش درآمد (Income Approach): در این روش، ارزش منصفانه بر اساس پیش‌بینی‌های جریان نقدی آینده و نرخ تنزیل آنها محاسبه می‌شود. این روش به ویژه برای دارایی‌هایی که جریانات نقدی آینده متکی به آنها هستند (مانند دارایی‌های تولیدی) مناسب است.
4. استانداردهای حسابداری: معیارهای فنی و استانداردهای بین‌المللی گزارشگری مالی (IFRS) و اصول حسابداری پذیرفته شده عمومی (GAAP) نیز به تعیین و اندازه‌گیری ارزش منصفانه کمک می‌کنند و دستورالعمل‌هایی برای استفاده از روش‌های مختلف ارائه می‌دهند.
5. اطلاعات ورودی (Inputs): در تعیین ارزش منصفانه، سه نوع ورودی اطلاعات وجود دارد:

• ورودی‌های سطح ۱: قیمت‌های بازار برای دارایی‌ها و بدهی‌های مشابه در بازار فعال.
• ورودی‌های سطح ۲: اطلاعات قیمت‌های مهم برای دارایی‌ها و بدهی‌ها که به صورت مستقیم یا غیرمستقیم در بازار وجود دارد.
• ورودی‌های سطح ۳: برآوردهای و تخمین‌ها که به طور عمده به داده‌های غیرقابل مشاهده وابسته‌اند.

تعیین ارزش منصفانه نیازمند قضاوت حرفه‌ای و در نظر گرفتن شرایط بازار و ویژگی‌های خاص دارایی یا بدهی است.

۱. ارزش منصفانه بر مبنای بازار

این روش به استفاده از قیمت‌های معین در بازار (مانند سهام، اوراق بهادار و املاک) برای تعیین ارزش منصفانه یک دارایی اشاره دارد. در این روش، فرض بر این است که بازار به خوبی می‌تواند ارزش دارایی‌ها را تعیین کند. به همین دلیل، اگر یک دارایی مشابه در بازار وجود داشته باشد، می‌توان قیمت آن را به عنوان معیاری برای اندازه‌گیری ارزش منصفانه دارایی مدنظر لحاظ کرد.

مثال:

فرض کنید شما می‌خواهید ارزش یک ملک را تعیین کنید. اگر ملکی مشابه در همان منطقه به قیمت ۱۰۰ میلیون تومان فروخته شده باشد و ویژگی‌های مشابهی داشته باشد، می‌توانید از این قیمت به عنوان ارزش منصفانه ملک خود استفاده کنید.

۲. ارزش منصفانه بر مبنای هزینه

روش دیگر برای اندازه‌گیری ارزش منصفانه، استفاده از هزینه‌ها و مخارج برای تولید یا تأمین یک دارایی است. در این روش، ارزش منصفانه بر اساس هزینه‌های تاریخی و هزینه‌های جایگزینی تخمین زده می‌شود. به عبارت دیگر، محاسبه می‌شود که چه مقدار هزینه برای ساخت یا خرید یک دارایی باید صرف شود.

مثال:

برای تعیین ارزش یک دستگاه صنعتی، می‌توانید هزینه خرید، نصب و راه‌اندازی آن را محاسبه کنید و از این مقادیر برای تعیین ارزش منصفانه استفاده کنید.

۳. ارزش منصفانه بر مبنای درآمد

این روش به تحلیل درآمدهای جاری یا پیش‌بینی شده مربوط می‌شود. در اینجا، ارزش منصفانه با محاسبه جریان‌های نقدی آتی که یک دارایی می‌تواند تولید کند، تعیین می‌شود. این روش معمولاً در ارزشیابی شرکت‌ها و دارایی‌های غیرملموس مانند حق امتیازها و برندها کاربرد دارد.

مثال:

فرض کنید یک برند مشهور دارای جریان‌های نقدی سالیانه ۵ میلیون تومان است. با استفاده از نرخ تنزیل مناسب، می‌توانید ارزش فعلی این جریان‌های نقدی را محاسبه کنید و به عنوان ارزش منصفانه برند استفاده کنید.

۴. روش‌های ترکیبی

در بسیاری از موارد، بهترین روش برای اندازه‌گیری ارزش منصفانه، ترکیبی از روش‌های فوق‌الذکر است. با استفاده از چندین روش مختلف می‌توانید به یک تخمین دقیق‌تر و عادلانه‌تر از ارزش منصفانه دست یابید. این رویکرد به ویژه در مواردی که بازار برای دارایی خاصی وجود ندارد یا داده‌های تاریخی کافی نیست، کاربرد دارد.

مثال:

در ارزیابی یک شرکت نوپا، ممکن است شما از روش‌های مختلفی استفاده کنید: از یک طرف، قیمت فروش مشابه در بازار را بررسی کنید، از طرف دیگر، هزینه‌های تأسیس و عملیاتی را حساب کنید و همچنین تحلیل جریان‌های نقدی آتی را در نظر بگیرید.

نتیجه‌گیری

اندازه‌گیری ارزش منصفانه یک فرآیند پیچیده است که نیاز به دقت و تحلیل‌های متنوع دارد. انتخاب بهترین روش بستگی به نوع دارایی، شرایط بازار و هدف تعیین ارزش دارد. با در نظر گرفتن این روش‌ها و استفاده از آن‌ها به صورت هدفمند، می‌توانید به یک ارزیابی دقیق و منطقی از ارزش دارایی‌ها و سرمایه‌گذاری‌های خود دست یابید.