درآمد و هزینه دو مفهوم اساسی در علم حسابداری هستند، که در فعالیت‌های مالی و اقتصادی بیشتر شرکت‌ها و سازمان‌ها دخیل هستند. در اینجا قصد داریم به بررسی این دو مفهوم بپردازیم و همچنین معرفی کنیم که چگونه درآمد و هزینه‌ها در حسابداری ثبت می‌شوند.

درآمد

درآمد به میزان پول یا ارزشی که یک فرد یا سازمان دریافت می‌کند، اطلاق می‌شود. درآمد عموماً ناشی از فروش محصولات یا خدماتی است که عرضه می‌شود. به عنوان مثال، فروش کالاها و خدمات، درآمد حاصل از سرمایه گذاری در بورس یا حاشیه ساختمانی می‌تواند نوعی از درآمد باشد.

درآمد می‌تواند به صورت نقدی یا به صورت غیرواقعی باشد. به عنوان مثال، درآمد حاصل از فروش محصولات یا خدماتی که نقداً دریافت می‌شود، درآمد نقدی است. اما درآمد حاصل از محاسبه ارزش افزوده یک محصول یا خدمت می‌تواند نوعی از درآمد غیرنقدی باشد.

موسسات خدماتی در ازای ارائه خدمات خود به مشتریان حق الزحمه‌ای دریافت می‌کنند که با توجه به اصل تحقق درآمد و مبنای تعهدی در زمان ارائه خدمات، باید درآمد شناسایی و ثبت شود؛ نه صرفا در زمان دریافت وجه آن. با توجه به اینکه درآمد موجب افزایش سرمایه می‌شود، ماهیت درآمد نیز مانند سرمایه بستانکار است و همچنین افزایش سرمایه بستانکار است و کاهش آن بدهکار می‌باشد.

تعریف هزینه

هزینه به هزینه‌هایی گفته می‌شود که برای تولید یا عرضه کالاها و خدمات انجام می‌شود. در حسابداری، هزینه عمدتاً به هزینه‌هایی اشاره دارد که برای تأمین مواد اولیه، کارکنان، اجاره، تبلیغات و سایر هزینه‌های مربوط به فعالیت کسب و کار صرف می‌شوند.

هزینه ممکن است به صورت ثابت یا متغیر باشد. هزینه‌های ثابت، هزینه‌هایی هستند که در هر صورت برای تولید یا عرضه کالاها و خدمات صرف می‌شوند، مانند اجاره یا حقوق کارکنان. هزینه‌های متغیر، هزینه‌هایی هستند که به نسبت به تعداد تولید یا عرضه کالاها و خدمات تغییر می‌کنند، مانند مواد اولیه یا نیروی کار.

موسسات خدماتی برای انجام عملیات خود به منظور کسب درآمد مخارجی مانند هزینه حقوق و دستمزد، اجاره، هزینه برق، آب، گاز و… را متحمل می‌شوند که به آن‌ها هزینه می‌گویند. هزینه را نیز در هنگام تحمل باید ثبت کرد حتی اگر وجه آن را پرداخت نکرده باشیم. هزینه‌ها باعث کاهش سرمایه می‌شوند. درنتیجه ماهیت آن‌ها بدهکار است و افزایش آن‌ها نیز بدهکار است.

ثبت درآمد^۱ و هزینه^۲ در حسابداری

در حسابداری، معمولاً از سیستمی برای ثبت درآمد و هزینه استفاده می‌شود. این سیستم به شماره‌گذاری حساب‌ها و ثبت رویدادهای مالی کمک می‌کند.

روش‌های ثبت درآمد

روش‌های مختلفی برای ثبت درآمد در حسابداری وجود دارد. در ادامه برخی از روش‌های معمول ثبت درآمد را بررسی می‌کنیم:

✅ ثبت روشنایی

در این روش، درآمد به صورت مجزا برای هر دسته از محصولات یا خدمات ثبت می‌شود. به عنوان مثال، فروش محصول A در یک حساب درآمد مجزا ثبت می‌شود و فروش محصول B در یک حساب جداگانه ثبت می‌شود.

✅ ثبت زمانی

در این روش، درآمد بر اساس زمانی که دریافت می‌شود، ثبت می‌شود. به عنوان مثال، درآمد ماهانه یک شرکت در یک حساب مجزا ثبت می‌شود و درآمد سالانه در یک حساب دیگر ثبت می‌شود.

ثبت های درآمد در حسابداری

🔹بانک درآمد
در زمانی که خدمات را ارائه کرده باشیم و وجه آن را دریافت کنیم (ارائه خدمات نقد).
🔹حساب های دریافتنی درآمد
در زمانی که خدمات را ارائه کرده باشیم و وجه آن را دریافت نکنیم (ارائه خدمات نسیه).
🔹بانک پیش دریافت درآمد
در زمانی که هنوز خدمات ارائه نکرده باشیم و وجه آن را دریافت کرده باشیم.

روش‌های ثبت هزینه

همچنین، روش‌های مختلفی برای ثبت هزینه در حسابداری وجود دارد. در ادامه برخی از روش‌های معمول ثبت هزینه را بررسی می‌کنیم:

✅ثبت نوعی هزینه
در این روش، هزینه‌ها بر اساس نوع هزینه ثبت می‌شوند. به عنوان مثال، هزینه‌های مربوط به مواد اولیه در یک حساب مجزا ثبت می‌شوند و هزینه‌های مربوط به کارکنان در یک حساب دیگر ثبت می‌شوند.

✅ ثبت زمانی
در این روش، هزینه‌ها بر اساس زمانی که به وجود می‌آیند، ثبت می‌شوند. به عنوان مثال، هزینه‌های ماهانه در یک حساب مجزا ثبت می‌شوند و هزینه‌های سالانه در یک حساب دیگر ثبت می‌شوند.

انواع ثبت های هزینه

🔹هزینه بانک
در زمانی که خدمات را دریافت کرده‌ایم و وجه آن را نیز پرداخت کرده‌ایم (هزینه نقدی).
🔹هزینه حساب های پرداختنی
در زمانی که خدمات را دریافت کرده‌ایم ولی وجه آن را هنوز پرداخت‌ نکرده‌ایم (هزینه غیر نقدی).
🔹پیش پرداخت هزینه بانک
در زمانی که خدمات را هنوز دریافت نکرده‌ایم ولی وجه آن را جلوتر پرداخت کرده باشیم.

مثال درآمد و هزینه

درآمد و هزینه جز حساب‌های موقت هستند و در صورت سود و زیان منعکس می‌شوند. به مثال زیر توجه کنید:

۱۴۰۱/۰۶/۰۲ پرداخت اجاره مردادماه به مبلغ ۵,۰۰۰,۰۰۰ ریال. ثبت زیر در دفاتر انجام می‌شود:
پیش پرداخت اجاره ۵,۰۰۰,۰۰۰
                      بانک ۵,۰۰۰,۰۰۰

۱۴۰۱/۰۶/۰۳ بانک خدمات ارائه شده مبلغ ۶,۰۰۰,۰۰۰ ریال دریافت شد. ثبت زیر در دفاتر انجام می‌شود:
بانک ۶,۰۰۰,۰۰۰
       درآمد ۶,۰۰۰,۰۰۰

۱۴۰۱/۰۶/۰۶ پرداخت هزینه آب به مبلغ ۷۰۰,۰۰۰ ریال. ثبت زیر در دفاتر انجام می‌‎‌شود:
هزینه آب ۷۰۰,۰۰۰
          بانک ۷۰۰,۰۰۰

۱۴۰۱/۰۶/۰۸ پرداخت حقوق کارکنان به مبلغ ۴,۲۰۰,۰۰۰ ریال. ثبت زیر در دفاتر انجام می‌‎‌شود:
هزینه حقوق ۴,۲۰۰,۰۰۰
                بانک ۴,۲۰۰,۰۰۰

نتیجه‌گیری

درآمد و هزینه دو مفهوم اساسی در حسابداری هستند که در تشکیل صورت‌های مالی و گزارش‌های مالی بسیار مهم هستند. در این مقاله به تعریف درآمد و هزینه پرداختیم و نحوه ثبت آن‌ها در حسابداری را بررسی کردیم. مطمئناً درک درست از این دو مفهوم به مدیران و کارکنان کمک می‌کند تا بهتر بتوانند فعالیت‌های مالی خود را مدیریت کنند و تصمیمات بهتری بگیرند.

1. ↩︎
2. ↩︎