صورت سود و زیان، گزارشی است که در آن درآمدها، هزینه‌ها و سود یا زیان یک شرکت در طول یک دوره زمانی مشخص را نشان می‌دهد. این گزارش به منظور ارائه اطلاعات مالی به سهامداران، مدیران، سرمایه‌گذاران و دیگر افراد مرتبط با شرکت استفاده می‌شود. در صورت سود و زیان، درآمدها شامل فروش محصولات یا خدمات، سود بانکی، درآمدهای سرمایه‌گذاری و سایر منابع درآمدی مشابه است. هزینه‌ها شامل هزینه‌های مواد اولیه، هزینه‌های نیروی کار، هزینه‌های تولید و سایر هزینه‌های مربوط به عملکرد تجاری شرکت است. در نهایت، سود یا زیان در صورت سود و زیان نشان داده می‌شود. سود به معنای مازاد درآمدها بر هزینه‌ها است و زیان به معنای مازاد هزینه‌ها بر درآمدها است. این گزارش، به عنوان یک ابزار مالی مهم، به شرکت‌ها کمک می‌کند تا عملکرد مالی خود را ارزیابی کرده و تصمیم‌گیری‌های استراتژیک را براساس اطلاعات مناسب انجام دهند.

اقلام صورت سود (زیان)

یکی از صورت‎های مالی اساسی که چگونگی و نتیجه عملکرد مالی یک شخصیت حسابداری (واحد گزارشگر) را طی دوره مالی نشان می‎دهد. در اینجا تعدادی از اصطلاحات مربوطه به جهت آشنایی کاربران ارائه شده است.

فروش خالص

تعریفی که برای فروش خالص در مقررات بورس انگلستان ^۱ برای آن داده‌شده چنین است:” مبالغ حاصل از فروش کالا و خدمات (که مربوط به فعالیت‌های عادی مؤسسه باشد) پس از وضع برگشتنی و تخفیفات فروش، مالیات فروش و هرگونه مالیات و عوارضی که به فروش تعلق گیرد.
درآمد فروش بیانگر عایدی شرکت از محل فروش محصول یا خدمات است که در قسمت ابتدایی صورت سود و زیان نشان داده می‌شود. درآمد فروش مقداری ناخالص بوده و هزینه‌های مرتبط با تولید کالای فروخته شده یا ارائه خدمات در آن لحاظ نمی‌شود. 
درآمد فروش از محل عملیات اصلی شرکت حاصل می‌شود و نباید اقلام غیرعملیاتی در آن لحاظ شود. برای مثال اگر یک شرکت تولیدی اقدام به فروش یک قطعه زمین نماید، درآمد فروش این دارایی به دلیل غیرعملیاتی بودن در بخش درآمد فروش آورده نمی‌شود.

بهای تمام‌شده کالای فروش رفته

هزینه‌ای که برای ساختن یا تهیه کردن کالایی که به فروش رسیده، تقبل شده است. این اصطلاح را Cost of Goods Sold نیز گویند. برای به دست آوردن بهای تمام‌شده‌ کالای فروش رفته، بهای تمام‌شده کالای ساخته‌شده را در طی دوره‌ی معین با موجودی کالا در اول دوره جمع و از حاصل جمع، موجودی کالا در پایان دوره کسر می‌کنند است.
بهای تمام شده کالای فروش رفته نشان‌دهنده تمامی هزینه‌های مستقیم مرتبط با تولید و فروش و یا هزینه‌های ارائه خدمات است. بهای تمام شده عمدتا از سه بخش مواد مستقیم مصرفی، دستمزد مستقیم تولید و هزینه سربار تشکیل شده است که با انجام یکسری تعدیل به روش حسابداری صنعتی به بهای تمام شده کالای فروش رفته می‌رسیم.
درآمد فروش و بهای تمام شده کالای فروش رفته از اصلی‌ترین آیتم‌های گزارش سود و زیان هستند و معیار اصلی تحلیل‌گران و فعالان اقتصادی برای بررسی وضعیت یک شرکت است. 

سود (زیان) ناخالص

به ما‌به‌التفاوت بین فروش خالص و بهای تمام‌شده‌ کالای فروش رفته، سود (زیان) ناخالص گویند.

هزینه فروش

به هزینه‌هایی که مستقیماً و به‌طور کامل در ارتباط با عملیات فروش کالا هستند. این هزینه‌ها جزء هزینه‌های عملیاتی شرکت محسوب شده و در محاسبه سود خالص شرکت بکار می‌رود .

هزینه های فروش، اداری و عمومی

هزینه‌هایی که برای مدیریت یک سازمان ضروری می‌باشند و پشتیبان فعالیت‌های کارکنان سازمان می‌باشند. هزینه‌های فروش شامل هزینه حمل، انبار داری، بازاریابی و تبلیغات و بسته بندی و … است. همچنین هزینه‌های اداری و عمومی برگیرنده تمام هزینه‌های غیرمستقیم دیگر مرتبط با اداره کسب و کار است. اصلی ترین بخش‌های آن شامل حقوق و دستمزد کارکنان غیر‌تولیدی، هزینه‌های جاری اعم از بیمه و هزینه‌های ماموریت و… است. هزینه استهلاک نیز گاهی در این بخش لحاظ می‌شود اما بسته به تصمیمات شرکت متفاوت است.

مخارج عمومی

آن گروه از مخارج یک سازمان که به‌سادگی نمی‌توان در یک دسته‌‌بندی هزینه‌ها قرار داد.
کسب و کارها غالباً هزینه های دیگری دارند که مختص صنعت آن‌ها است. هزینه های دیگر ممکن است شامل مواردی از قبیل: توسعه فناوری، تحقیق و توسعه (R&D)، غرامت مبتنی بر سهام یا  Stock-Based Compensation ، هزینه های اختلال در ارزش سود و زیان ناشی از فروش سرمایه گذاری‌ها و… باشد

سایر درآمدها و هزینه‌های عملیاتی

سود و زیان ناشی از فعالیت‌های شرکت که مربوط به عملیات آن بوده ولی مرتبط با عملیات اصلی واحد تجاری نباشد ، تحت سرفصل سایر درآمدها و هزینه های عملیاتی ثبت و در صورت سود و زیان طبقه بندی می‌گردد .
این سرفصل شامل مواردی از قبیل کسری و اضافات انبار ( ناشی از انبارگردانی ) ، فروش ضایعات ( با توجه به حواله انبار و مدارک مزایده یا فروش صورت گرفته) ، زیان کاهش ارزش موجودی‌ها (در راستای بکارگیری قاعده اقل بهای تمام شده و خالص ارزش فروش در قیمت گذاری پایان دوره موجودی‌ها طبق استاندارد حسابداری )، سود و زیان تسعیر ارز ( ناشی از تفاوت نرخ ارز مربوط به اقلام پولی در پایان سال مالی طبق استاندارد حسابداری تسعیر ارز ) و …. می باشد.

سود ناخالص 

سود ناخالص با کم کردن بهای تمام شده کالای فروخته شده (یا هزینه فروش) از درآمد فروش محاسبه می‌شود. سود ناخالص می‌تواند برای محاسبه حاشیه سود ناخالص مورداستفاده قرار گیرد. این معیار که به درصد بیان می‌شود، برای مقایسه بازده تولید یک شرکت در طول زمان و یا مقایسه سودآوری چند شرکت مشابه مفید است. برای مثال با مقایسه حاشیه سود دو شرکت فعال در یک صنعت که محصولات و مواد اولیه یکسانی دارند، می‌توان به عملکرد بهتر در فروش و مدیریت بهینه‌ هزینه‌ها در این دو شرکت پی برد.

سود (زیان) عملیاتی

در حسابداری به سود (زیان) عملیاتی، سود (زیان) قبل از بهره و مالیات (Earnings before Interest and taxes) یا به اختصار EBIT نیز گفته می شود که معیاری است از سود شرکت که هزینه‌های بهره و مالیات را مستثنی می‌کند. سود عملیاتی حاصل تفریق درآمدهای عملیاتی از هزینه های عملیاتی است. گاهی اوقات برای شرکتی درآمد غیرعملیاتی صفر دارد، درآمد عملیاتی هم‌معنا با درآمد قبل از بهره و مالیات(EBIT) و سود عملیاتی به‌کار برده می‌شود.

هزینه‌های مالی

هزینه های مالی در اصل هزینه های تامین مالی استقراضی (Cost of Debt Capital) می با شند. بر طبق استاندارد شماره ۱۳ حسابداری ایران، سود تضمین‌ شده‌، کارمزد و جرایم‌ دیرکرد تسهیلات‌ مالی‌ کوتاه‌مدت‌ و بلندمدت‌ جزء مخارج تامین مالی به حساب می آیند.

هزینه بهره

به طور معمول بسیاری از کسب و کارها برای راه اندازی یا ادامه حیات نیاز به تسهیلات دارند. این تسهیلات بسته به نوع کسب وکار و مرجع پرداخت کنند بهره‌های متفاوتی دارد. هزینه بهره شامل آن بخشی از اقساط است که جز اصل پول نبوده و به بانک یا تسهیل دهنده پرداخت می‌شود.

هزینه استهلاک

همانطور که می‌دانید هنگامی که یک دارایی را خریداری می‌کنیم، به ازای هرسالی که از عمر دستگاه می‌گذرد، قیمت آن دستگاه کمتر می‌شود؛ به این کاهش ارزش دارایی طی سال، هزینه استهلاک گفته می‌شود.
 استهلاک بیانگر هزینه‌های غیرنقدی است که توسط حسابداران ایجاد گردیده‌است. دلیل استفاده از این نوع از هزینه‌ که عملا به صورت نقدی پرداخت نمی‌شود بحث مالیات است. با کسر این هزینه از سود خالص می‌توان مالیات پرداختی شرکت را کاهش داد و به اندازه سپر مالیاتی ایجاد شده از این محل سود کرد.
استهلاک از روش‌های مختلفی مانند روش مستقیم، مانده نزولی، براساس کارکرد و … محاسبه می‌شود و هدف اصلی آن سرشکن کردن تدریجی بهای تمام شده دارایی است. 

سود (زیان) قبل از مالیات

به سود (زیان) قبل از مالیات (EBT)، سود (زیان) عملیات در حال تداوم قبل از مالیات نیز گفته می شود که معیاری است از سود شرکت که هزینه مالیات را مستثنی می‌کند.

اثر مالیاتی

هزینه مالیات عملکرد شرکت به طور معمول جزء هزینه های با اهمیت شرکت قلمداد می گردد. لذا مبلغ آن را محاسبه نموده و آخرین قلمی است که در صورت سود و زیان دوره قبل از سود خاص می آید. به عبارتی با لحاظ کردن مالیات عملکرد در سود (زیان) قبل از مالیات، سود خالص شرکت بدست می آید.

سودخالص

سود خالص، به آورده یا سود یک نهاد، در طول یک دوره حسابداری اطلاق می‌گردد، که در آن کلیه هزینه‌ و درآمدهای عملیاتی و غیرعملیاتی و همچنین اثر مالیات بر درآمد شرکت، لحاظ شده است.

سود قابل تخصیص

منظور از سود قابل تخصیص، سودی است که پس از لحاظ کردن سود (زیان) خالص دوره، اثار انباشته سودهای سنوات قبل و تعدیلات سنواتی بدست می آید.

نتیجه گیری

هدف از تهیه صورت سود و زیان ارائه یک گزارش از عملکرد شرکت در طول دوره مالی برای سهامدار است که میزان سودآوری فعالیت‌های شرکت را در طی دوره مورد بررسی نشان‌دهد.
صورت سود و زیان با درآمد (فروش) آغاز می‌شود و با سود یا زیان خالص به پایان می‌رسد. پس با توجه به مطالب گفته شده، سود یا زیان خالص مهم‌ترین عنصری شناخته می‌شود که توجه سرمایه‌داران اصولاً به آن معطوف می‌گردد، زیرا درآمد مثبت خالص یا همان سود خالص منعکس‌کننده افزایش حقوق صاحبان سهام و در نتیجه افزایش کلی ارزش سهام است، در حالی که درآمد خالص منفی (ضرر) نشانگر کاهش ارزش سهام است.
مدیران و یا سهامداران با استفاده از گزارشات سود و زیان می توانند یک دید دقیق از اتفاقاتی که داخل شرکت آن‌ها می افتد کسب نموده و کسب و کار خود را با رقبا و یا از نظر عملکردی نسبت به سال‌های قبل، مقایسه کنند. گزارشات سود و زیان کمک بزرگی به مدیران جهت گرفتن تصمیمات جدی و جدید در زمینه افزایش ظرفیت تولید، بهبود محصولات، گسترش محیط جغرافیایی شرکت، حذف بخشی از خط تولید و … به منظور افزایش فروش می نمایند.