مفهوم ارزش منصفانه

مفهوم ارزش منصفانه ^۱ به عنوان یکی از مفاهیم اساسی در حوزه اقتصاد و مالیات شناخته می‌شود. این مفهوم به ارزشی اشاره دارد که توسط بازار و در شرایط عادلانه مشخص می‌شود و از تعاریف دیگر ارزش‌ها متمایز می‌شود.

تعریف ارزش منصفانه در حسابداری

مفهوم ارزش منصفانه به معنای ارزش واقعی یا عادلانه یک دارایی، شرکت یا محصول است که بر اساس شرایط بازار و در شرایط نرمال تعیین می‌شود.
در حسابداری، ارزش منصفانه معمولا به ارزشی اشاره دارد که در زمانی خاص و با استفاده از روش‌های متعارف و شناخته شده مشخص می‌شود. برای مثال، می‌توان ارزش منصفانه یک دارایی مانند یک سهم را با توجه به قیمت بازار و فعلی و قیمت تمایلی خرید و فروش به عنوان یک رویکرد متداول محاسبه کرد.

به عنوان یک مثال، فرض کنید که قیمت بازار سهم الف ۱۵۰.۰۰۰.۰۰۰ تومان است اما شما ارزش منصفانه آن را بر اساس تحلیل‌های مالی و متغیرهای بازار محاسبه کرده‌اید و به نتیجه رسیده‌اید که ارزش واقعی آن حدود ۱۲۰.۰۰۰.۰۰۰ تومان است. در این صورت، ارزش منصفانه سهم الف ۱۲۰.۰۰۰.۰۰۰ تومان خواهد بود و می‌توانید از این اطلاعات برای تصمیم‌گیری‌های مالی و سرمایه‌گذاری خود استفاده کنید.

ارزش منصفانه و ارزش بازار

ارزش منصفانه به معنای ارزش واقعی دارایی یا بدهی کسب و کار است که بر اساس شرایط فعلی بازار و دسترسی به اطلاعات مناسب تعیین می‌شود. این ارزش ممکن است با ارزش تاریخی یا قیمت خریداری شده متفاوت باشد.

در مقابل، ارزش بازار به معنای ارزش دارایی یا بدهی بر اساس قیمتی است که در بازار برای آن‌ها تعیین شده است و از نظر تعریف دانش حسابداری، این ارزش بیشتر به ارزش منصفانه نزدند.

به طور خلاصه، ارزش منصفانه به ارزش حقیقی دارایی و بدهی برمبنای شرایط کنونی اشاره دارد، در حالی که ارزش بازار به ارزشی که افراد می‌پذیرند برمبنای قیمت بازار اشاره دارد.

جدول مقایسه ای ارزش منصفانه و ارزش بازار

ارزش منصفانه معیاری دقیق‌تر و صحیح‌تر از میزان ارزشمندی یک دارایی است. موارد زیادی از جمله هزینه جایگزینی دارایی، ضریب بهره و عوامل ریسک‌پذیری دارایی در ارزش منصفانه لحاظ می‌شوند. درحالی‌که ارزش بازار حاصل معامله سریع یک دارایی میان تعداد زیادی خریدار و فروشنده است. این امر به خصوص در بازار آنلاین سهام باعث می‌شود تا اغلب نوسان قیمت بالاتر یا پایین‌تر از ارزش منصفانه باشد.

به‌صورت خلاصه، ارزش منصفانه نوسان کمی دارد، تحت تأثیر پتانسیل رشد و هزینه جایگزینی دارایی قرار می‌گیرد و همچنین ارزش ذاتی یک دارایی را منعکس می‌کند؛ درحالی‌که ارزش بازار یک دارایی مانند سهام، نوسان بالایی دارد و بیشتر توسط عرضه و تقاضای لحظه‌ای تعیین می‌شود. ارزش بازار وابستگی زیادی به معاملات لحظه‌ای بازار دارد که عوامل زیادی مثل قصد فروشنده و ارادی بودن معامله در آن مؤثر هستند.

تفاوت ارزش منصفانه و ارزش بازار

ارزش منصفانه یک معیار است که بر اساس تحلیل دقیق اقتصادی و مالی، مبتنی بر عوامل مختلف اقتصادی مانند درآمد، هزینه، ریسک و ارزش زمینه‌ای تعیین می‌شود. این ارزش به نوعی ارزش واقعی یا پایه‌ای یک دارایی یا شرکت را نشان می‌دهد.

اما ارزش بازار به عنوان ارزش تعیین شده توسط بازار یا ارزشی که با تقاضا و عرضه بر اساس رویدادها و شرایط بازار مشخص می‌شود، تعریف می‌شود. ارزش بازار عموماً بر اساس قیمت‌های بازار و تعاملات مالی بین خریدار و فروشنده تعیین می‌شود.

بنابراین، تفاوت اصلی میان ارزش منصفانه و ارزش بازار در این است که ارزش منصفانه بر اساس تحلیل های مالی و اقتصادی تعیین می‌شود، در حالی که ارزش بازار بیشتر بر اساس تقاضا و عرضه و شرایط بازار فعلی تعیین می‌شود.

جدول تفاوتهای ارزش منصفانه و ارزش بازار

ارزش منصفانه و استانداردهای حسابداری

ارزش منصفانه دارایی‌ها توسط هیئت استانداردهای حسابداری بین‌المللی (IAS) به قیمتی گفته می‌شود که می‌توان دارایی را به آن قیمت فروخت. در نتیجه در این تعریف خریدار در اولویت است و قیمت پیشنهادی خریدار یا تقاضا است که می‌تواند قیمت منصفانه را تخمین بزند.

در واقع ارزش منصفانه استانداردهای حسابداری اصول و دستورالعمل‌هایی هستند که توسط سازمان‌های حسابداری معتبر، مانند بورس اوراق بهادار و حسابداران محترم تدوین شده‌اند. این استانداردها و اصول، به افراد و سازمان‌ها کمک می‌کنند تا اطلاعات مالی خود را به شکلی منصفانه و صحیح برای استفاده‌ی کاربران خارجی و داخلی تهیه کنند.

ارزش منصفانه نیز به معنای این است که اطلاعات مالی باید بر اساس حقایق و واقعیت‌ها تدوین شوند و هیچ گونه تحریف یا اشواق اطلاعات انجام نشود. همچنین، ارزش منصفانه به معنای تعیین قیمت‌ها و ارزش‌های مالی به صورت عادلانه و منصفانه است.

بنابراین، ارزش منصفانه و استانداردهای حسابداری می‌توانند به افراد و سازمان‌ها کمک کنند تا اطلاعات مالی خود را به شکل صحیح و صادقانه ارائه دهند و از اعتبار و شفافیت بالایی برخوردار باشند.

مواردی تأثیر گذار بر ارزش منصفانه حسابداری :

 1- ارزش بازار فعلی

ارزش منصفانه به ارزش فعلی بازار وابستگی بالایی دارد. برای همین مهم نیست که قیمت این دارایی در دو سال قبل چقدر بوده است یا در آینده قرار است به چه مقداری برسد؛ بلکه قیمت دارایی در بازار امروز است که در تعیین ارزش منصفانه استفاده می‌شود. البته این موضوع وقتی بهتر صدق می‌کند که کارایی بازار بسیار بالا باشد.

۲-  معاملات ارادی

نکته دیگر در استفاده از ارزش فعلی معاملات برای تخمین ارزش منصفانه دارایی، اختیاری بودن معاملات است. به عبارت دیگر نه خریدار و نه فروشنده نباید بر اساس عوامل بیرونی دست به معامله زده باشند. به عنوان مثال، شرکتی که در معرض انحلال است نمی‌تواند به قیمت ارزش منصفانه دارایی خود را به فروش برساند.

۳-  قصد فروشنده

 برای تعیین ارزش منصفانه قصد فروشنده هم دخیل است. اگر فروشنده‌ای برای نیاز فوری به نقدینگی دست به فروش دارایی بزند، این قیمت فروش دیگر ارزش منصفانه دارایی تلقی نمی‌شود.

  4- معامله واقعی

 جدای از ارادی بودن معامله، این معامله باید شرایط دیگری هم داشته باشد تا بتوان قیمت مورد توافق را به عنوان ارزش منصفانه در نظر گرفت. برای مثال معامله میان دو شریک تجاری یا افرادی با روابط خانوادگی، یک معامله تمام‌عیار یا واقعی تلقی نمی‌شود؛ چون این روابط در قیمت‌گذاری اثرگذاری دارند.

اهمیت تعیین ارزش منصفانه در سرمایه گذاری

تعیین ارزش منصفانه در سرمایه گذاری اهمیت بسیاری دارد زیرا به سرمایه گذاران کمک می کند تا تصمیمات بهتری برای سرمایه گذاری خود بگیرند و خطرات را کاهش دهند. ارزش منصفانه یا ارزش بازار، به معنای ارزش واقعی یا درست یک دارایی یا سرمایه است که بر اساس بازار فعلی و شرایط مالی است.

برای مثال، فرض کنید که شما می‌خواهید یک سهام شرکتی را خریداری کنید. اگر ارزش منصفانه آن سهم کمتر از ارزش بازار آن باشد، ممکن است شما در واقع بیش از اندازه بخرید کرده اید و این به معنی زیان بیشتری برای شما خواهد بود. اما اگر ارزش منصفانه آن سهم بالاتر از ارزش بازار باشد، شما ممکن است موقع فروش آن زیان کنید.

تعیین ارزش منصفانه در سرمایه گذاری به شما کمک می کند تا بهترین تصمیمات ممکن را اتخاذ کنید و سود بیشتری کسب کنید.

ارزش منصفانه در تصمیم گیری سرمایه گذاری

گرفتن تصمیم خرید یا فروش دارایی وابسته به این است که ما سهام شرکت مورد نظرمان را ارزشمند تلقی کنیم یا نه. اگر از منظر بنیادی بتوانیم ارزش منصفانه حسابداری شرکت را به دست بیاوریم، آن‌وقت راحت‌تر می‌توانیم برای خرید یا فروش دارایی تصمیم بگیریم. در چنین مواقعی اگر سهامی داشته باشیم که بیشتر از ارزش منصفانه مورد نظر ما معامله می‌شود، تصمیم به فروش منطقی است. همچنین وقتی سهامی زیر قیمت منصفانه معامله شود، تصمیم به خرید یا نگهداری سهم می‌تواند تصمیم خوبی باشد.

ارزش منصفانه در سرمایه‌گذاری بلندمدت

نکته مهم در استفاده از ارزش منصفانه در حسابداری، نگاه بلندمدت یا مدیریتی به شرکت است. بنابراین اگر قصد سرمایه‌گذاری روی صنعت یا شرکتی برای بیش از ده سال را دارید یا می‌خواهید مقدار زیادی سهام را (یک تا چند درصد) خریداری کنید، می‌توانید ارزش منصفانه در حسابداری را مبنای تصمیم‌گیری خودتان قرار دهید. در این شرایط حتی می‌توانید پیش‌بینی خود از آینده را وارد فرایند ارزش‌گذاری خود کنید تا بتوانید بهترین تخمین را داشته باشید.

در معاملات مالی، شناسایی و اندازه‌گیری ارزش منصفانه از اهمیت بسیاری برخوردار است. ارزش منصفانه می‌تواند به عنوان پایه‌ای برای تصمیم‌گیری‌های مالی و سرمایه‌گذاری در شرکت‌ها و سازمان‌ها خدمت کند. از آنجایی که ارزش منصفانه به توجه به شرایط بازار مبتنی است و از تعاریف دیگر ارزش‌ها متمایز می‌شود، می‌تواند تصمیم‌گیری‌های مالی را دقیق‌تر و البته معقول تر نماید.

روشهای محاسبه ارزش منصفانه

برای محاسبه ارزش منصفانه در معاملات مالی مختلف، روش‌های گوناگونی وجود دارد. از جمله این روش‌ها می‌توان به معاملات مشابه، مدل‌های مالیاتی، تخمین‌های خطی و غیره اشاره کرد. هر روشی که برای محاسبه ارزش منصفانه استفاده شود، باید با استانداردهای مالی و حسابداری معتبر و قوانین مالیاتی راهنمایی شود تا از دقت و صحت محاسبات اطمینان حاصل شود.

مزایای استفاده ارزش منصفانه در حسابداری

ارزش منصفانه در حسابداری به مفهوم این است که اطلاعات مالی باید با دقت و صداقت و به صورت شفاف و معقول ارائه شود. این به این معنی است که همه اطلاعات و معاملات مالی باید به صورت صحیح و درست در دفتر حساب‌ها و صورت‌های مالی ثبت شود.

مزایای ارزش منصفانه در حسابداری عبارتند از:

۱- اعتماد‌پذیری

با داشتن اطلاعات مالی دقیق و شفاف، سازمان‌ها می‌توانند اعتماد بیشتری از سمت مشتریان، سهامداران و سایر ذینفعان خود به دست آورند.

۲- تصمیم‌گیری صحیح

ارزش منصفانه تضمین می‌کند که تصمیم‌گیری‌های مدیران بر اساس اطلاعات درست و دقیق انجام شود و از این رو ممکن است باعث بهبود عملکرد سازمان شود.

۳- پیشگیری از تقلب

استفاده از ارزش منصفانه در حسابداری، موجب پیشگیری از تقلب و فریب در گزارشات مالی می‌شود. این امر به سازمان‌ها کمک می‌کند تا از دسترسی به اطلاعات صحیح و دقیق برای اتخاذ تصمیمات مناسب برخوردار باشند. با داشتن ارزش منصفانه در حسابداری، احتمال وقوع تقلب و فساد در حساب‌ها و اطلاعات مالی کاهش می‌یابد.

۴- تامین شفافیت و شناخت بیشتر

ارزش منصفانه در حسابداری باعث افزایش شفافیت و قابلیت اطمینان در گزارشات مالی می‌شود. این امر به مدیران، سرمایه‌گذاران و دیگر افرادی که به گزارش‌های مالی دسترسی دارند، اعتماد بیشتری اعطا می‌کند. ارزش منصفانه باعث می‌شود که اطلاعات مالی سازمان برای عموم به شفافیت بیشتری دست‌یابد و سبب افزایش اطلاعاتی که به آن دسترسی دارند.

۵- توانایی مقایسه در صورت تقاضا

ارزش منصفانه در حسابداری باعث می‌شود که بتوان گزارش‌های مالی کسب و کارهای مختلف را به‌خوبی مقایسه کرد. این امر به مدیران و سرمایه‌گذاران کمک می‌کند تا تصمیمات بهتری بگیرند.

۶- اصلاح دسترسی به منابع مالی

ارزش منصفانه در حسابداری کمک می‌کند تا منابع مالی از جمله دارایی‌ها و بدهی‌ها به درستی اصلاح شوند. این امر موجب بهبود نظارت بر منابع مالی می‌شود.

برای مثال، فرض کنید یک شرکت مواد غذایی مشهور است. با ارزش منصفانه در حسابداری، شرکت می‌تواند به مشتریان و سهامداران خود اطمینان دهد که اطلاعات مالی وارد شده به صورت صحیح و دقیق است، این باعث افزایش اعتماد و همچنین افزایش فروش و سود شرکت می‌شود.

نتیجه گیری

با توجه به اهمیت ارزش منصفانه در تصمیم‌گیری‌های مالی، هر سازمان و شرکت باید برای شناسایی و اندازه‌گیری این ارزش تلاش کند. از طریق استفاده از روش‌های مناسب برای محاسبه ارزش منصفانه و اطلاع از شرایط بازار و قوانین مالیاتی، می‌توان به تصمیم‌گیری‌های مالی موفق و مطمئن نزدیک‌تر شد.

در ادامه می‌توان گفت که ارزش منصفانه یکی از مفاهیم اساسی در حوزه مالی و اقتصاد است که باعث بهبود تصمیم‌گیری‌های مالی و سرمایه‌گذاری می‌شود. اهمیت این ارزش در تعیین ارزش‌های صحیح و دقیق در معاملات مالی و سرمایه‌گذاری به وضوح مشهود است و سازمان‌ها باید به آن توجه ویژه‌ای داشته باشند.

1. fair value ↩︎