ارزش‌گذاری دارایی‌های نامشهود

ارزش‌گذاری دارایی‌های نامشهود به معنای ارزیابی و تخمین ارزش دارایی‌هایی است که در دارایی‌نامه ها و صورتهای مالی کسب و کارها به طور معمول مشخص نمی‌شوند. این دارایی‌ها می‌توانند شامل عناصر نظیر نام تجاری، سرمایه فکری، مشتریان و روابط بازاریابی باشند که معمولاً از نظر مالی تعیین دقیق ارزش آن‌ها مشکل است.

اهمیت ارزش‌گذاری دارایی‌های نامشهود

ارزش‌گذاری دارایی‌های نامشهود برای کسب و کارها بسیار حیاتی است، زیرا این دارایی‌ها می‌توانند منابع اصلی ارزش افزوده آن‌ها باشند. ارزش‌گذاری صحیح این دارایی‌ها به اطمینان از اینکه کسب و کار از منافع و توانمندی‌های خود به نحو مطلوب استفاده کرده و ارزش آن‌ها به درستی شناسایی شود، کمک می‌کند.
ارزش‌گذاری دارایی‌های نامشهود در کسب و کارها به عنوان یک ابزار برای اندازه گیری ارزش و منابع نامشهود، استفاده می‌شود. این مفهوم توسعه تعریفی از ارزش دارایی‌ها است و می‌تواند برای تصمیم‌گیری‌های مالی، استراتژیک و عملیاتی در کسب و کارها مورد استفاده قرار گیرد.

مدل های ارزشیابی دارایی‌های نامشهود در حسابداری

۱- مدل تاریخچه قیمت

مدل تاریخچه قیمت در ارزشیابی دارایی‌های نامشهود به این معنا است که ارزش دارایی بر اساس تاریخچه قیمت‌های آن در گذشته محاسبه می‌شود. در این رویکرد، افراد و شرکت‌ها از تاریخچه قیمت‌های دارایی برای پیش‌بینی ارزش آینده آن دارایی استفاده می‌کنند.

برای مثال، اگر یک شرکت بخواهد ارزش یک دارایی نامشهود را ارزیابی کند، می‌تواند از تاریخچه قیمت‌های مشابه دارایی در گذشته استفاده کند و بر اساس این اطلاعات، ارزش تقریبی برای آن دارایی محاسبه کند. این روش ممکن است به عنوان یک رویکرد نسبی برای ارزش‌گذاری دارایی‌های نامشهود بکار گرفته شود.

به عنوان یک مثال دیگر، اگر یک شرکت بخواهد ارزش یک برند نامشهود را ارزیابی کند، می‌تواند از تاریخ‌های مختلف قیمت‌های مشابه برندها در بازار استفاده کند تا ارزش تقریبی برای آن برند محاسبه کند.

به همین ترتیب، مدل تاریخچه قیمت می‌تواند به عنوان یک روش مفید برای ارزشیابی دارایی‌های نامشهود در حسابداری به کار گرفته شود و امکان محاسبه ارزش تقریبی این دارایی‌ها را فراهم کند.

۲- مدل ارزش حاشیه‌ای

ارزش حاشیه‌ای یا مدل ریسک-برگشت (Risks-Adjusted Return Model) یک روش است که به عنوان یکی از روش‌های ارزش‌گذاری دارایی‌های نامشهود در حسابداری استفاده می‌شود. این روش بر اساس تفاوت بین بازدهی انتظاری (با توجه به ریسک) و بازدهی واقعی دارایی‌ها محاسبه می‌شود.

در این روش، ابتدا با استفاده از مدل‌های مختلف مانند مدل شرارت، مدل دیلیشل، یا مدل کاپمن-دیلشل، ریسک تکمیلی هر دارایی محاسبه می‌شود. سپس این ریسک‌های تکمیلی به بازدهی انتظاری دارایی اضافه می‌شوند تا بازدهی حاشیه‌ای خالص دارایی بدست آید.

این روش به شرکت‌ها کمک می‌کند تا ارزش واقعی دارایی‌هایشان را به دقت‌تر تعیین کنند و از دارایی‌هایی که ارزش آنها به خوبی تخمین زده نشده است، اطمینان حاصل کنند. همچنین، با ارزش‌گذاری درست دارایی‌های نامشهود، شرکت‌ها می‌توانند ریسک‌های مرتبط با آنها را بهتر مدیریت کرده و تصمیم‌گیری‌های موثرتری انجام دهند.

۳- مدل ارزش کنونی خالص

مدل ارزش کنونی خالص یک روش برای ارزشیابی دارایی‌های نامشهود در حسابداری است که بر اساس اصل مبنایی ارزش ارزیابی می‌شود. این روش بر پایه فرضیه تعمیری ارزش کنونی خالص می‌باشد. به این معنا که ارزش یک دارایی نامشهود باید به گونه ای تعیین شود که نشان دهد چقدر از این دارایی، ارزش اقتصادی (خالص) فعلی خود را دارد.

برای محاسبه ارزش کنونی خالص دارایی‌های نامشهود، ابتدا تمامی هزینه‌ها و فوق العاده های مرتبط با دارایی محاسبه و کسر می‌شود و ارزش دارایی در استفاده فعلی و آینده آن تخمین زده می‌شود. سپس ارزش خالص این دارایی به صورت حالت ۱۰۰% نقدی محاسبه می‌شود.

این روش به شرکت‌ها کمک می‌کند تا ارزش نامشهود دارایی‌های خود را در دارایی‌های موجود خود لحاظ کنند و بهبود در زمینه تصمیم‌گیری‌های مالی و سرمایه‌گذاری داشته باشند.

مقایسه مدل های مختلف ارزشیابی دارایی‌های نامشهود در حسابداری

روش ارزشیابی	مزایا	معایب	نقاط قوت	نقاط ضعف
مدل تاریخچه قیمت	– ساده و قابل فهم برای بسیاری از افراد	– نیاز به دسترسی به اطلاعات تاریخی دقیق و قابل اعتماد	– سرعت انجام ارزیابی بالا	– محدودیت‌هایی در تشخیص و ارزیابی ریسک‌ها
مدل ارزش حاشیه‌ای	– منطق تحلیلی و دقیق تر در ارزیابی دارایی‌های نامشهود	– نیاز به دسترسی به دانش تخصصی برای تحلیل هر دارایی	– نیاز به زمان بیشتر برای اجرای این روش	– پایین بودن سرعت انجام ارزیابی
مدل ارزش کنونی خالص	– معیاری استاندارد برای ارزیابی دارایی‌های نامشهود	– حساسیت به تغییرات بازار و شرایط اقتصادی	– قابلیت تطبیق با متغیرهای مختلف اقتصادی	– نیاز به آنالیز و تفسیر دانش تخصصی برای استفاده بهینه از این روش

لازم به ذکر است که این جدول تنها به عنوان یک راهنمایی برای انتخاب روش ارزشیابی دارایی‌های نامشهود در حسابداری مورد استفاده قرار گیرد و هر شرکت یا سازمان ممکن است بهترین روش متناسب با نیازها و ویژگی‌های خود را ارزیابی و انتخاب کند.

روش‌های مختلف ارزشیابی دارایی‌های نامشهود در حسابداری

ارزشیابی دارایی‌های نامشهود یکی از مهم‌ترین و چالش‌برانگیزترین موضوعات در حسابداری است. این دارایی‌ها عموماً در دارایی‌های بازنشسته شده، بنگاه نامه‌ها، موجودیت‌های برند و مجوزهای نرم‌افزاری و … شامل می‌شوند.

برای ارزشیابی این دارایی‌ها، روش‌های مختلفی وجود دارد که شامل موارد زیر می‌شوند:

۱- روش هزینه‌ای

روش هزینه‌ای یکی از روش‌های ارزشیابی دارایی‌های نامشهود در حسابداری است که بر پایه هزینه‌های واقعی برای تهیه یا تولید دارایی ارزشگذاری می‌شود، به جای استفاده از ارزش بازار یا ارزش شناخته شده.

در این روش، ارزش دارایی محاسبه می‌شود براساس هزینه تهیه یا تولید آن، که شامل هزینه‌های مستقیم و غیرمستقیم که برای ساخت یا تهیه دارایی صرف می‌شود، می‌شود. به عنوان مثال، اگر یک شرکت یک دستگاه تولیدی خریداری و نصب کند، ارزش این دارایی به میزان هزینه خرید و نصب آن تعیین می‌شود، نه بر اساس ارزش بازار یا ارزش برآورد شده.

استفاده از روش هزینه‌ای به طور خاص برای دارایی‌هایی که ارزش بازار دارند یا به طور مستقیم ناشناخته است مناسب نیست، اما برای دارایی‌هایی که تولید شده‌اند یا قابل تعامل با دیگر دارایی‌ها هستند، می‌تواند مفید باشد. این روش می‌تواند به شرکت‌ها کمک کند تا به طور دقیق‌تر هزینه‌های خود را برای تهیه دارایی‌های خود محاسبه کرده و به مدیریت بهتری در استفاده از دارایی‌هایشان برسند.

۲- روش روزانه

روش روزانه یک روش بسیار معمول برای ارزیابی دارایی‌های نامشهود است که به وسیله آن مقدار دارایی‌ها بر مبنای ارزش بازاری آنها در هر روز به روز بررسی و ارزیابی می‌شود. در این روش، ارزش دارایی‌های نامشهود مانند موجودیات، امتیازات، حقوق و احکام قراردادی، لایسنس‌ها و سایر دارایی‌های نامشهود به طور مداوم مورد بررسی قرار می‌گیرد تا ارزش آنها به روز شود.

در این روش، ابتدا ارزش بازاری دارایی‌های نامشهود بر اساس اطلاعات و داده‌های موجود در بازار مشخص می‌شود. سپس این مقادیر به صورت روزانه بررسی و به اصلاحات لازم می‌پردازد. این روش به شرکت‌ها کمک می‌کند تا به روز بودن ارزش دارایی‌های نامشهود خود را مداوم نظارت کرده و بهترین تصمیمات ممکن را بگیرند.

روش روزانه برای ارزشیابی دارایی‌های نامشهود در حسابداری، یک رویکرد موثر و دقیق برای مدیریت دارایی‌ها و ارزش‌گذاری صحیح آنها است که به شرکت‌ها کمک می‌کند تا اطمینان حاصل کنند که ارزش دارایی‌هایشان به درستی برآورد شده و این امر باعث افزایش شفافیت و اعتبار آنها می‌شود.

۳- روش درآمدی

روش درآمدی به عنوان یکی از روش‌های ارزشیابی دارایی‌های نامشهود در حسابداری، براساس توانایی دارایی برای تولید درآمد است. در این روش، ارزش یک دارایی بر اساس درآمدی که قادر به تولید کردن است، تعیین می‌شود.

برای محاسبه ارزش دارایی با استفاده از روش درآمدی، ابتدا درآمدی که دارایی مورد نظر قادر به تولید کردن است، برآورد می‌شود. سپس این درآمد بر مبنای ریسک و نرخ بازده مورد نظر تخمین زده می‌شود تا ارزش نهایی دارایی مشخص شود.

این روش به ویژه برای دارایی‌هایی که از نظر فیزیکی قابل اندازه‌گیری یا ارزش گذاری نیستند، مانند فناوری، مشاغل، مجوز‌ها و سایر دارایی‌های نامشهود، استفاده می‌شود. از جمله مزایای این روش می‌توان به توجه به عواید و نتایج مالی روزآمد، قابلیت تطبیق با تحولات و تغییرات بازار، و ارائه اطلاعات معتبر و اعتباری اشاره کرد. اما باید توجه داشت که محاسبه درآمد آینده و تعیین نرخ بازده می‌تواند با معضلاتی همچون عدم قطعیت و پیچیدگی مواجه شود.

۴- روش تخمینی

روش تخمینی یک روش برای ارزشیابی دارایی‌های نامشهود در حسابداری است که بر اساس تخمین‌ها و پیش‌بینی‌هایی که از اطلاعات موجود و سابقه‌های دیگر به دست می‌آیند، ارزش این دارایی‌ها را محاسبه و تعیین می‌کند. این روش معمولاً در صورتی استفاده می‌شود که اطلاعات دقیق و کاملی در مورد دارایی‌های نامشهود در دسترس نباشد یا اگر دارایی‌ها خود فرآیند در حال توسعه یا تغییر باشند.

برای استفاده از روش تخمینی، معمولاً از تکنیک‌های متفاوتی مانند مطالعات بازار، پروژه‌های مشابه، متخصصین صنعت، مدل‌های ریاضی و غیره استفاده می‌شود تا ارزش پیشنهادی برای دارایی‌های نامشهود به دست آید. این روش معمولاً با ریسک بالایی همراه است، زیرا ممکن است تخمین‌ها و پیش‌بینی‌ها صحیح نباشند و منجر به ارزش‌های نادرست شود.

با این حال، ارزشیابی دارایی‌های نامشهود با استفاده از روش تخمینی می‌تواند به مدیران و سرمایه‌گذاران در اتخاذ تصمیم‌های مهم و استراتژیک کمک کند، زیرا ممکن است این دارایی‌ها ارزشمندی نه‌آشکار را برای سازمان ایجاد کنند و بتوانند منابع و سرمایه‌ها را بهبود بخشند.

۵- روش تحقیق بازار

روش تحقیق بازار یک روش بسیار موثر و ارزشمند برای ارزیابی دارایی‌های نامشهود در حسابداری است. این روش، با بررسی و تحلیل بازار و شرایط اقتصادی و مالی به عنوان منبعی اصلی اطلاعات، به ما کمک می‌کند تا ارزش دارایی‌هایی که در دارایی‌های نامشهود حسابداری شناخته می‌شوند را به صورت دقیق‌تر و قابل اعتماد تر تعیین کنیم.

برای انجام این روش تحقیق، محققان باید اطلاعات و داده‌های مربوط به بازار و عوامل مؤثر بر آن را جمع‌آوری و تحلیل کنند. این شامل جمع‌آوری اطلاعات از رقبا، مشتریان، تحلیل‌های مالی، روندهای بازار و هرگونه تحلیلی که باعث افزایش دقت و صحت ارزشیابی دارایی‌های نامشهود می‌شود.

استفاده از روش تحقیق بازار در ارزیابی دارایی‌های نامشهود انواع مزایا دارد، از جمله:

۱- دسترسی به اطلاعات دقیق و جامع در مورد بازار و شرایط اقتصادی و مالی.

۲- افزایش دقت و قابلیت اعتماد در تعیین ارزش دارایی‌ها.

۳- امکان ارزیابی خطرات و فرصت‌های مرتبط با بازار و دارایی‌ها.

۴- کمک به تصمیم‌گیری‌های استراتژیک و مؤثرتر در مدیریت دارایی‌های نامشهود.

با این حال، برای بهره‌مندی از مزایای این روش، باید به دقت و دانش کافی در تحلیل بازار داشته باشیم و اطلاعات جامع و کامل را جمع‌آوری و تحلیل کنیم.

هر یک از این روش‌ها قابلیت کاربرد در شرایط خاصی را دارند و معمولاً ترکیبی از آن‌ها برای به دست آوردن یک ارزش قابل قبول استفاده می‌شود.

مقایسه مدل ها در روش های مختلف ارزشیابی دارایی‌های نامشهود در حسابداری

روش	مدل تاریخچه قیمت	مدل ارزش حاشیه‌ای	مدل ارزش کنونی خالص	مزایا	معایب	نقاط ضعف	نقاط قوت
روش هزینه‌ای	استفاده از هزینه‌های واقعی و کامل برای ارزیابی دارایی	انعطاف پذیری در تطبیق با شرایط تغییرات در بازار	نیاز به دسترسی به اطلاعات کامل و دقیق در مورد هزینه‌ها	تخمین دقیق ارزش دارایی‌ها	محدودیت در تطبیق با شرایط تغییرات بازار	احتمال عدم در دسترس بودن اطلاعات دقیق به مقدار مناسب	تخمین دقیق هزینه‌ها
روش روزانه	استفاده از ارزش روزانه دارایی بر اساس ارزش بازار در هر روز	محاسبه دقیق ارزش دارایی در زمان واقعی	انعطاف پذیری برای تطبیق با تغییرات سریع بازار	وابسته بودن به اطلاعات بازار در هر روز	نیاز به دسترسی به داده‌های بازار	امکان خطا در تخمین ارزش در صورت عدم دسترسی به اطلاعات	دقیق بر اساس شرایط بازار در هر روز
روش درآمدی	تخمین ارزش دارایی بر اساس درآمد تولیدی مستقبل	در نظر گرفتن عواید آینده در ارزشیابی	وابستگی به تخمین درست درآمد	نگرانی در مورد دقت تخمین درآمد مستقبل	نیاز به دسترسی به اطلاعات مربوط به درآمد	احتمال خطا در تخمین درآمد مستقبل	در نظر گرفتن نوعی عواید مالی
روش تخمینی	برآورد ارزش دارایی بر اساس تخمین‌ها و فرضیات	انعطاف پذیری برای اضافه کردن تغییرات در فرضیات	وابستگی به صحت تخمین و فرضیات	احتمال اشتباه در تخمین‌ها	نیاز به دقت در تخمین	احتمال خطا در تخمین‌ها	محاسبه ارزش بر اساس فرضیات
روش تحقیق بازار	استفاده از داده‌های بازار و مطالعات پژوهشی در ارزشیابی	اطلاعات دقیق و آنی از بازار	وابستگی به داده‌های بازار	نیاز به دسترسی به داده‌های بازار و مطالعات پژوهشی	امکان خطا در تحلیل داده‌ها	احتمال عدم در دسترس بودن داده‌های کامل	ارزیابی دقیق با استفاده از اطلاعات بازار

نتیجه گیری

برای بهبود ارزش‌گذاری دارایی‌های نامشهود، کسب و کارها باید روش‌های مناسبی را برای شناسایی، اندازه‌گیری و ارزش‌گذاری این دارایی‌ها اتخاذ کنند. استفاده از تکنیک‌های ارزش‌گذاری مبتنی بر مدل‌های مالی و آماری می‌تواند به بهبود فرآیند ارزش‌گذاری کمک کند.
استفاده از ارزش‌گذاری دارایی‌های نامشهود در کسب و کارها مزایایی نظیر بهبود انتخاب‌های استراتژیک، افزایش انگیزه کارکنان و بهبود نظارت بر دارایی‌های نامشهود را دارد. اما همچنین معایبی چون پیچیدگی فرآیند ارزش‌گذاری، عدم اطمینان در مواقع تغییرات پیش‌بینی نشده و نیاز به زمان و هزینه‌های بالا نیز وجود دارد.
برای بهره‌برداری بهتر از ارزش‌گذاری دارایی‌های نامشهود، کسب و کارها باید از تمرین‌های عملی و مثال‌های واقعی استفاده کنند. مثلا، کسب و کارهای بازاریابی می‌توانند ارزش تجاری ارتباطات خود را ارزیابی کرده و بر اساس آن استراتژی‌های بازاریابی خود را بهبود بخشند.

ارزش‌گذاری دارایی‌های نامشهود می‌تواند به عنوان یک ابزار قدرتمند برای بهبود تصمیم‌گیری‌ها و بهبود عملکرد مالی کسب و کارها مورد استفاده قرار گیرد. این ابزار، با استفاده از روش‌های مناسب و استراتژی‌های متنوع، به کسب و کارها کمک می‌کند تا ارزش آن‌ها را به بهترین شکل ممکن شناسایی کرده و از آن بهره‌مند شوند.