روش های ثبت موجودی ها مزایا و معایب روش ادواری و دائمی

علی رغم اینکه پرامترهای زیادی در تعیین این متغیر ها وجود دارند معمولا اگر انبار اقلامی کم گردش اما با ارزش داشته باشد از روش دائمی استفاده میگردد ، و در شرایطی که عکس این موضوع صادق باشد معمولا از روش ادواری استفاده میگردد .

سیستم ثبت ادواری

در سیستم ادواری، مقادیر موجودی باشمارش فیزیکی در یک تاریخ مشخص، تعیین گردیده و سپس با توجه به نتایج شمارش فیزیکی، قیمت گذاری بر مبنای یکی از روشهای ارزشیابی انجام می شود.
در روش ثبت ادواری حساب موجودی کالادرطول دوره مالی گردش نداردو تا پایان دوره مالی ,تا قبل ازاصلاحات ,بدون تغییرباقی می ماندوسپس باانجام دوثبت اصلاحی ابتدامبلغ موجودی کالا دراول دوره ازاین حساب حذف , سپس مبلغ موجودی کالای پایان دوره دراین حساب بدهکارمی شود.

سیستم ثبت دایمی مزایا و معایب روش ادواری و دائمی

در این سیستم، سوابق و مدارک موجودیها به تفصیل نگهداری شده و هریک از اقلام خرید یا فروش معاملات مرتبط به آن به محض وقوع در حساب موجودیها منعکس می گردد.
درروش ثبت دائمی برای ثبت رویدادهای مرتبط به موجودی کالااز حساب موجودی کالا استفاده می شودکه باافزایش موجودی کالا (ناشی ازخریدکالا وبرگشت ازفروش ) وکاهش موجودی کالا (فروش وبرگشت ازخریدبه قیمت تمام شده ) بنابه مورد بدهکاروبستانکار می شود.بنابراین حساب موجودی کالا در دفتر به طور مستمر ودائمی گردش دارد ودرهرزمان مانده موجودی کالا متعلق به واحد تجاری را نشان می دهد.

در این سیستم کلیه مبادلات خرید و فروش در حساب موجودیها ثبت می شود. نظر به اینکه این سیستم باعث می شود که حساب موجودیهای کالاها همواره با زمان منطبق باشد (بروز باشد) تحت این عنوان سیستم ارزیابی دائمی موجودیها نامگذاری شده است. هر گونه ورود و خروج از انبار باید به قیمتی ارزیابی گردد اینجاست که انتخاب شیوه قیمت گذاری برای اقلام ورودی و خروجی از انبار الزامی شود.

سرفصل حسابهای مورد نیاز برای سیستم دائمی:

موجودی کالا:

با هر خرید و فروش این حساب بدهکار یا بستانکار می شود.

بهای تمام شده کالای فروش رفته :

در ثبت فروش و برگشت از فروش استفاده می شود.

فروش :

در ثبت فروش استفاده می شود.

برگشت از فروش و تخفیفات :

در ثبت برگشت از فروش مورد استفاده قرار می گیرد.

سرفصل حسابهای مورد نیاز برای سیستم ادواری :

موجودی کالا :

در انتهای دوره و سند افتتاحیه استفاده می شود.

خرید :

در فاکتور خرید استفاده می شود.

فروش :

در ثبت فروش استفاده می شود.

برگشت از فروش و تخفیفات :

در ثبت حسابداری برگشت از فروش استفاده می شود.

مقایسه روشهای ارزیابی بهای تمام شده موجودی در سیستم ادواری و دائمی

• روش FIFO در دو سیستم دائمی و ادواری موجودی ها یکسان می باشد علت آن است که موجودی اول دوره در هر دو سیستم مفهوم یکسانی دارد.
• روش LIFO در دوسیستم دائمی و ادواری یکسان نیست. علت آن است که آخرین موجودی در سیستم دائمی بعد از هر خرید تغییر کرده اما در سیستم ادواری معنای ثابت و مشخصی دارد که از طریق انبارگردانی آخر دوره مشخص میشود.
• نتیجه روش میانگین در دوسیستم به لحاظ مقطع زمانی استفاده شده برای محاسبات و میزان اطلاعات استفاده شده برای آن تفاوت خواهد داشت.

مهمترین روشهای نگهداری و ارزشیابی و تقویم دائمی موجودیها عبارتند از:

۱- روش شناسایی ویژه( specific identification )

۲- روش اولین صادره از اولین وارده fifo-  first in first out

۳- روش اولین صادره از آخرین وارده lifo-  last in first out

۴- روش میانگین  مزایا و معایب روش ادواری و دائمی

اعمال این روش مستلزم پیگیری جریان فیزیکی و بهای تمام شده هر قلم از موجودیها از زمان تحصیل تا موقع فروش یا مصرف است. این روش در زمانی مناسب است که بتوان هر قلم از موجودی را بطور جداگانه ای مشخص کرد و بهای تمام شده مربوط به آنرا تخصیص داد و معمولاً برای اقلام گران قیمت و منحصر بفرد مثل جواهرات و آثار هنری و نظیر آنها کاربرد دارد و عمومیت کاربردی ندارد.

مزیتها و معایب شناسایی ویژه:

مزیت ویژه این روش اینست که تطابق (مقابله) صحیح اقلام بهای تمام شده با درآمد مربوط را امکان پذیر می سازد. نقطه ضعف مهم آن نیز فراهم آوردن امکان اعمال نفوذ بر رقم سود ناخالص برای مدیریت است. زیرا هنگام فروش، مدیریت می تواند به اقتضاء و بر مبنای سود مورد نظر رقم بهای تمام شده دلخواه را انتخاب کند بعلاوه اجرای این روش در بسیاری از واحدهای تجاری – تولیدی با اشکال مواجه شده و از این رو، موارد استفاده آۀن تنها به محصولات گرانبها و منحصر بفرد محدود گردیده است.

مزیتها و معایب روش fifo:

 

 

مزایا و معایب روشهای ارزیابی موجودیها

مزایا و معایب روش (FIFO) :

قیمتها نزدیک قیمت بازار هست چون برحسب قیمت نزدیک به قیمت بازار گردش فیزیکی کالا را انجام میدهیم.
در شرایط رکودی کارایی ندارد , یعنی اینکه در شرایط تورمی کالاهایی که اول دوره تولید میشوند بهای تمام شده کم تری نسبت به کالاهای آخردوره دارند و همین باعث زیاد نشان داده شدن سود می شود و براساس سود بالا باید هزینه مالیات بیش تری پرداخت کنیم.
کاربرد این روش که متداولترین روش ارزیابی موجودیهاست بسیار آسان است. گردش اقلام بهای تمام شده در این روش ، معمولاً با گردش فیزیکی اقلام موجودیها مطابقت می کند و موجب ارزیابی موجودیهای آخر دوره با قیمتهای نزدیک بجاری می شضود. ضمناً اجرای این روش در دوره هایی که قیمتها در حال افزایش است موجب ایجاد سود ناخالص بیشتر می شود. علیرغم مزایای فوق سود بیشتر موجبات مالیات بر آمد بیشتر را فراهم می آورد و در آمد های جاری با اقلام بهای تمام شده نسبتاً قدیمی مقایسه می شود و در نتیجه کارایی و سود بیش از واقع نشان داده می شود ضمن اینکه برای جایگزینی اقلام موجودیها بهای بیشتری نیز باید پرداخت گردد. تطابق (مقابله) اقلام بهای تمام شده قدیمی با در آمد های جاری موجب ایجاد سود ناشی از نگهداری موجودیها (inventory profit) می شود که بنوبه خود باعث نشان دادن قدرت سودآوری بیش از واقع و احتمالاً گمراهی گروههای ذینفع می شود.

 

مزایا و معایب روش (LIFO) :

مزیت این روش  ,به لحاظ اینکه بهای تمام شده کالایی که فروخته میشود بر حسب آخرین خرید ها استفاده شده , هزینه های جاری را منعکس می دهد و نسبت به فایفو سود دقیق تر است.معایب این روش , مبلغ کمتر موجودی کالا در ترازنامه .

مزیت عمده این روش اینست که در دوره افزایش قیمتها، سود ناخالص به میزانی کمتر محاسبه و مالیات بر درآمد کمتری پرداخت می گردد که موجب بهبود وضعیت نقدینگی و گردش وجوه نقد می شود ضمناً درآمد جاری با اقلام بهای تمام شده نزدیک به قیمتهای جاری مقایسه و مقابله و در نتیجه سود ناخالص نیز سودآوری تجاری را بهتر نشان می دهد.

اما اگر این روش د رچند دوره مالی متوالی به کار بره شود اقلام موجودیهای منعکس در ترازنامه با ارزش به مراتب کمتر از قیمتهای جاری (در موقع افزایش قیمتها) نشان داده می شود زیرا بر مبنای اقلام بهای تمام شده قدیمی و نسبتاً ارزان (که موجب پائین آمدن غیر معقولی را موجب محاسبه سود ناخالص کمتر در مقایسه با روش fifo می شود گرچه سود آوری شرکت یا واحد تجاری را موجب می شود لذاست که مسئولین کشورهای صنعتی شرکتها را مقید کرده اند تا جهت مقاصد مالیاتی در صورت استفاده از lifo ، آن را در محاسبه ناخالص بمنظور گزارشگری مالی نیز بکار برند.

مزایا و معایب میانگین موزون و متحرک: این روشها که بترتیب در سیستمهای ارزیابی ادواری و دائمی موجودیها بکار می رود در مقایسه با روش lifo ، در برخی از کشورهای صنعتی کمتر متداول است زیرا کلیه نقاط ضعف دو روش lifo ، fifo را داراست در حالیکه مزیت عمده ای نیز ندارد. در صورت اجرای این روش ها، سود ناخالص و موجودیهای آخر دوره هیچ یک با قیمتهای جاری یا قیمتهای جاری یا قیمتهای نزدیک به آن محاسبه نمی شود.

مزایا و معایب روش میانگین موزون :

مزیت این روش , عملی و کم هزینه بودن (با در دسترس بودن موجودی کالا و قیمت کالاها)

معایب این روش , نزدیک نبودن به قیمت های بازار, ممکن است از قیمت بازار بالاتر باشد و یا پایین تر باشد که اگر بالاتر باشد باید زیان و در صورت پایین بودن سود شناسایی و ثبت میکنیم.

 

مزایا و معایب روش شناسایی ویژه :

مزایای این روش , رعایت اصل تطابق درآمد و هزینه (قیمت تک تک محصولات به اسم خودشون نشان داده میشود.)

معایب این روش , هزینه بر و وقت گیر می باشد.