اخلاق اهمیت اخلاق در حسابداری

رفتار یا خصوصیاتی که در حوزه آگاهی شخص قرار دارد و تابع اراده اوست به عبارتی دیگر اخلاق تنها به معنای ارزش ها و خصوصیات مثبت به کارمیرود. بعبارت دیگر اخلاق یعنی خوبها(فضایل) و غیر اخلاق یعنی بدها(رذایل). در واقع اخلاق به همان فضایل و خصوصیات ارادی پسندیده اطلاق میشود.

اخلاق به سه شاخه جداگانه تقسیم شده است :

۱- اخلاق تحلیلی یا فرا اخلاق

۲-اخلاق هنجاری یا دستوری

۳- اخلاق کاربردی

اخلاق تحلیلی :

توصیفی فلسفی است از ماهیت , توجیه , معقولیت , شرایط صدق و منزلت نظامها , معیارها , احکام و اصول اخلاقی صرف نظر از محتوای خاص آنها بدون توجه به شرایط محیطی خود اخلاق را در نظر دارد.

اخلاق هنجاری یا دستوری

ضوابط و معیارهای چگونه زندگی کردن , خوب و بد , درست و نادرست و نظایر آن را تعریف و چگونگی انتخاب بین آنها و راه درست عمل کردن رابر اساس قواعد معین بیان میکند .

اخلاق هنجاری را میتوان به دونظریه:

الف : نظام ارزشها

به ماهیت خوبی ها می پردازد و پاسخهایی کلی و خاص درباره خوب وبد , و درست ونادرست اشخاص , اشیاء , انگیزه ها وخلق وخوی ها فراهم میسازد.

ب : نظام تعهدات یا الزامات

به چگونگی رفتار انسانها می پردازد , و پاسخ کلی وخاص درباره اعمال درست ونادرست فراهم می آورد ودر واقع چگونه زیستن را معنا میکند.

اخلاق کاربردی :

ادامه اخلاق هنجاری است. اخلاق حرفه های تخصصی , اخلاق تجاری , حقوق بشر, حفظ محیط زیست , اخلاق رسانه ها , اخلاق سیاسی و حقوق حیوانات رشته هایی از اخلاق کاربردی است

اخلاق کسب وکار

اخلاق کسب و کار , به معنی شناخت درست از نادرست در محیط کار و آنگاه انجام درست و ترک نادرست است . (اخلاق کسب و کار , به دلیل اینکه چارچوب کاربرد آن به سازمانها محدود است , گاهی اوقات بعنوان اخلاق مدیریت یا اخلاق سازمانی نیز نامبرده میشود)

اخلاق حرفه ای

ضرورت اخلاق حرفه ای

اخلاق حرفه ای تاثیر چشم گیری برروی فعالیتها ونتایج سازمان دارد . اخلاق حرفه ای , بهره وری را افزایش میدهد, ارتباطات رابهبود می بخشد ودرجه ریسک را کاهش میدهد, زیرا هنگامی که اخلاق حرفه ای در سازمان حاکم است جریان اطلاعات به راحتی تسهیل میگردد, و مدیر قبل از ایجاد حادثه , از آن مطلع میگردد.

موفقیت در سازمان ناشی از ایجاد و به کارگیری مدیریت اخلاق در سازمان است. اخلاق سازمانی از اعتماد آفرینی شروع میشود هرچه اعتماد به سازمان , برنامه ها و مدیران (ارشد, میانی و مدیران پایه) بیشتر باشد , میزان تعهد به سازمان و وظایف بیشتر خواهد شد.هرچه اعتماد کارکنان به مدیران سازمان , کاهش یابد مدیران باید هزینه بیشتری را جهت کنترل رفتار کارکنان بپردازند که نتیجه کمتری نیز به دست خواهند آورد.

فرایند کاربردی نمودن اخلاق در موفقیت سازمانی دارای مراحل زیر میباشد:

1. موفقیت از اخلاق حرفه ای سرچشمه میگیرد
2. اخلاق حرفه ای از اعتماد افرینی ایجاد می شود
3. اعتماد آفرینی از پیش بینی رفتار ایجاد می شود
4. پیش بینی رفتار از مستمر بودن وقانون مند بودن رفتار سرچشمه می گیرد
5. مستمر بودن و قانون مندی از مسئولیت ناشی می شود
6. مسئولیت از قانون و باورهای فرد شکل میگیرد

تعریف حرفه:

تعریف جامع و کاملی از حرفه و حرفه ای گرایی که مورد پذیرش همگان باشد وجودندارد .
اما در معنای متعارف و لغتنامه ای , به مشاغلی حرفه گفته میشود که نوع مشخصی از خدمات تخصصی را به جامعه عرضه میکنند که ایفای آن نوع خدمت , مستلزم گذراندن دوره های تحصیلی تخصصی , کسب مهارت و داشتن تجربه ی کافی است.

اخلاق حرفه ای

رشته ای از اخلاق کاربردی , حاوی نظام ارزشی و باورهای جمعی صاحبان یک حرفه است که بر چگونگی رفتار , اعمال و مسئولیت های اعضای آن حرفه در مقابل جامعه , درمقابل یکدیگر و درمقابل اشخاصی که ازخدمات شاغلین در آن حرفه استفاده میکنند , حاکمیت دارد.

ویژگیهای اخلاق حرفه ای به منزله دانش

• هویت علم ودانش بودن
• نقش کاربردی
• سابقه حرفه ای
• بومی وفرهنگی وابسته بودن
• اسلامی بودن وهویت واسطه ای بین وحی و ذهن و زبان مخاطبان
• دانش انسانی
• زبان روشن انگیزشی
• روی آورد میان رشته ای

ضرورت اخلاق و آئین رفتار حرفه ای

موضوع گنجاندن اصول اخلاقی در برنامه درسی حسابداری بعد از سال ۱۹۸۶ توجهات زیادی را به خود جلب کرده است درآن سال کمیته برنامه های آتی انجمن حسابداری آمریکا درباره محتوا و محدوده آموزش حسابداری گزارشی را منتشر کرد که بیان میکرد: آموزش حرفه ای حسابداری نباید تنها به مهارت های مورد نیاز و دانش مربوطه تاکید کند بلکه همچنین باید به استانداردهای اصول اخلاقی وتعهدات و الزامات حرفه نیز توجه داشته باشد.

اگر آموزش اصول اخلاقی با فراگیری دانش و مهارت های فنی مورد نیاز حسابداری توام گردد در جلوگیری , کشف و بازداشتن از گزارشگری مالی متقلبانه بسیار مفید خواهد بود .که این امر از طریق برنامه های درسی و اموزشی بدست می آید .کمیسیون تغییرات در آموزش های حسابداری آمریکا دربیانیه موضعی خود, بیان می دارد : که فارغ التحصیلان رشته حسابداری باید اصول اخلاق حرفه ای را بدانند و بفهمند و قادر به انجام وبکارگیری این موارد در قضاوتهای اخلاقی باشند و در واقع توانایی انجام قضاوت های ارزشی را داشته باشند آنها باید خود را برای پذیرش یکپارچه موضوعات امانت داری , عینیت , بیطرفی , شایستگی و صلاحیت و توجه به منافع عمومی آماده سازند.

سه عامل بنیادی زیر درکنار هم , موجب تشکیل , رشد و گسترش حرفه ها ازجمله حرفه حسابداری (به معنای عام ) میشود که اخلاق وآئین رفتارحرفه ای از نقش کلیدی برخوردار میباشد این سه عامل عبارتنداز:

1.     فلسفه , مبانی نظری , اصول و استانداردهای حرفه ای
2.   تشکل حرفه ای فراگیر
3.   آئین رفتارحرفه ای

برای تشریح و تبیین چیستی و چرایی یک حرفه و  برای کسب شناخت وتشریح پدیده های  موجود و پیش بینی پدیده های مشابه حرفه ای , وجود عامل اول , ضروری است . بنابراین ایده ها و عقاید ظاهرا مستقل و جدا از هم , دریک مجموعه مرتبط ومتصل به هم همچون پیکره یک دانش در قالب تئوری ارائه میشود.

ضرورت اخلاق حرفه ای در حسابداری

اخلاق حسابداری برای حسابداران حرفه ای و کسانی که به خدمات حسابداری تکیه دارند اهمیت زیادی دارد. حرفه حسابداری اصول اخلاقی و قوانینی تدوین نموده که اعضای آن را ملزم می نماید تا از سطحی از خویشتنداری برخوردار شوند که ماورای الزامات قانونی و مقررات است.

اخلاق حرفه ای حسابداران ، قاعدتاً در شاخه اخلاق کاربردی قرار دارد و حاوی یک نظام ارزشی و باورهای جمعی است که براساس آن ، بد و خوب ، درست و نادرست رفتار حرفه ای حسابداران تعریف و تبیین   می شود.

ویژگی های هر حرفه حسابداری عبارتند از: اهمیت اخلاق در حسابداری

الف – پذیرش وظیفه خدمت به جامعه
ب – وجود حداقل شرایط از پیش تعیین شده برای ورود به حرفه ، از جمله مهارت های تخصصی لازم که از طریق آموزش و تجربه به دست می آید.
ج – پایبندی اعضای حرفه به مجموعه ای از اصول ، ضوابط و ارزشهای مربوط در آن حرفه

اخلاق حسابدار حرفه ای  اهمیت اخلاق در حسابداری

1. صداقت و قابلیت اعتماد
2. برای منافع عموم احترام قائل می شود
3. برای حرفه ایجاد اعتبار می کند
4. تضاد منافع را از بین می برد

مبانی رفتار حرفه ای در حسابداری

ضوابط رفتاری و اخلاقی هر حرفه،مهمترین خط مشی های آن را تشکیل میدهد. این خط مشی ها،مواردی چون ویژگی اصلی حرفه،روابط اعضای حرفه با جامعه،روابط اعضای حرفه با یکدیگر و بالاخره روابط هر عضو با جامعه حرفه ای را در بر میگیرد، این ضوابط در حرفه حسابداری مبانی رفتار حرفه ای نامیده میشوند.

تحقق این اهداف مستلزم تامین موارد زیر است :

الف.اعتبار:جامعه به اطلاعات و سامانه های اطلاعاتی قابل اتکا و معتبر نیاز دارد

  ب. حرفه ای بودن: افراد حرفه ای در زمینه حسابداری حرفه ای باید به سادگی توسط صاحب کاران ،کار فرمایان وسایر اشخاص ذینفع،قابل تشخیص و شناسایی باشند . اهمیت اخلاق در حسابداری

ج.کیفیت خدمات: اطمینان از اینکه کلیه خدمات ارائه شده توسط حسابداران حرفه ای با بالاترین کیفیت ممکن انجام میشود. استفاده کنندگان از خدمات حسابداران حرفه ای باید مطمئن شوند چارچوبی برای رفتار حرفه ای وجود دارد که ناظر بر ارائه آن خدمات است.

اصول اخلاق حرفه ای حسابداری

لازمه دستیابی به اهداف حرفه حسابداری توسط حسابداران حرفه ای ،پایبندی به اصول بنیادی اخلاقی حسابداری است.

الف:درستکاری: حسابدار حرفه ای در انجام خدمات حرفه ایی خود باید درستکار باشند.

ب:بیطرفی : حسابدار حرفه ای باید بیطرف باشد و نباید اجازه دهد هیچ گونه پیش داوری،جانبداری،تضاد منافع یا نفوذ دیگران، بیطرفی او را در ارائه خدمات حرفه ای مخدوش کند.

ج.صلاحیت و مراقبت حرفه ای: حسابدار حرفه ای باید خدمات حرفه ای را با دقت،شایستگی و پشتکار انجام دهد .

د. راز داری:

ه.رفتار حرفه ای: حسابدار حرفه ای باید به گونه ای عمل کند که با حسن شهرت حرفه ای او سازگار باشد و از انجام اعمالی که اعتبار حرفه او را مخدوش می کند ،بپرهیزد.

و.اصول و ضوابط حرفه ای: حسابداری حرفه ای باید خدمات حرفه ای را مطابق اصول و ضوابط حرفه ای مربوط انجام دهد.

مشکلات اخلاقی  در حسابداری

 بازار رقابتی خدمات حسابداری اهمیت اخلاق در حسابداری

بازار رقابتی دنیای اقتصادی امروز علیرغم فواید و مزایای که برای مشتریان در جهت استفاده از محصولات با کیفیت بهتر و قیمیت پایین تر داشته ،پیامدهای غیر اخلاقی زیادی نیز برای رقابت کنندگان عرصه کالا و خدمات در پی داشته است.حرفه حسابداری نیز در بازار رقابتی برای عرضه خدمات حسابداری کم و بیش با معضلات اخلاقی رو به رو بوده است .

دو نوع انحراف در بازار امروز رایج شده است :

۱- قیمت گذاری خدمات حسابداری به میزان کمتر از واقع

۲- تخفیفات نسبت به تعرفه خدمات  حسابداری

تمرکز واحدهای تجاری برای به حداکثر رساندن سود

در سالهای اخیر ،حرفه حسابداری که یک حرفه مفید و شرافتمند بوده تحت تاثیر فشارهای محیطی خاص قرار گرفته است. شرکت های بزرگ برای گزارش سود بشتر و فریب سرمایه گذاران ،متوسل به تقلبهای حسابداری شده اند. شرکتهای مشهور و بلند آوازه و مدیران عالی اجرایی ،اداره کنندگان چنین تقلبهای بوده اند که تضعیف کسب و کار ر ا در پی داشته اند.

تنوع خدمات و حسابداری

در حالی که نقش اصلی حسابداران تهیه تصویری از وضعیت و عملکرد مالی یک واحد تجار ی است جوامع نقش های دیگر را نیز بر عهده حسابداری قرار می دهند.

حل مسائل و مشکلات اخلاقی در حسابداری

علاوه بر استاندارهای آئین نامه اخلاقی که بیشتر درباره  محتوای  رفتار اخلاقی و کمتر درباره فرایند آن می باشد گام هایی وجود دارد که حسابداران میتوانند در حل مسائل اخلاقی که در زندگی حرفه ای خود برخورد می کنند، آنها را بکار گیرند.

1. مشخص کردن حقایق
2. مشخص کردن  گزینه های مختلف فعالیت
3. ارزیابی پیامد های هر گزینه

نتیجه گیری

تمامی سیستم ها بدون در نظر گرفتن رویکرد اخلاقی و معنویات هیچ گونه ارزشی ندارند. حسابداری در دنیای پیشرفته امروز حرفه ای حیاتی است. و جامعه انتظارات فراوانی از اهل این حرفه دارد و مردم باید به کیفیت خدمات پیچیده ارائه شده توسط حسابداران اعتماد داشته باشند.

از این رو اطلاعات ارائه شده توسط حسابداران باید به طور قابل توجهی کارآمد و قابل اتکا و واقعی و بی غرضانه باشد. همچنین قابل ذکر است که حسابداران باید از صداقت و درستکاری حرفه ای برخوردار باشند و آبرو و حیثیت حرفه ای از مهم ترین دارایی های آنها محسوب می شود. به این ترتیب بحث اخلاق حرفه ای در حسابداری معنا پیدا میکند.

یکی از اصلی ترین تغییرات و تحولات در آموزش حسابداری در عصر حاضر گنجاندن اخلاق حرفه ای در برنامه درسی دانشجویان حسابداری است.

بررسی نظریه های فلسفی در کلاس های اخلاق کار مفیدی است، چون تشریح آنها وقت زیادی را می طلبد بنابراین توصیه می شود برای دانشجویان حسابداری بیشتر به ارزیابی مسائل اخلاقی تمرکز شود آن هم از طریق ارائه چارچوبی ساده تا دانشجویان سردرگم نشوند.

طراحی یک چارچوب تصمیم گیری:

۱-کنترل و بررسی واقعیت ها

۲-تعریف و بیان مساله

۳-تعیین عوامل مرتبط با اخلاق

۴-تهیه لیستی از انواع راه حل های مختلف

۵-آزمون هر یک از راه حل ها

۶-انتخاب بهترین گزینه

منابع  :

کتاب اخلاق و حرفه ای گرایی در حسابداری – دکتررمضانعی رویائی

فصلنامه ی اخلاق در علوم و فنّاوری، سال سوم، شماره های ۱و۲ – ۱۳۸۷

آموزش اخلاق در حسابداری: بررسی تاثیر انگیزش اخلاقی بر روی رفتاراخلاقی : دکتر رمضانعلی رویایی