حسابداری مالی
مقدمه به دارایی‌های نامشهود
فروردین
مقدمه به دارایی‌های نامشهود
مقدمه به دارایی‌های نامشهود موضوع ابتدایی تشریح دارائی ها است. دارایی‌های نامشهود به دارایی‌هایی گفته می‌شوند که ارزش آنها نمی‌تواند به راحتی به صورت مالی اندازه گرفته شود و در دفاتر حسابداری نیز ثبت نمی‌شوند. این دارایی‌ها به عنوان یکی از اجزای مهم و ارزشمند در ارزیابی و تحلیل مالی شرکت‌ها و سازمان‌ها شناخته شده‌اند. در اینجا قصد داریم به معرفی و توضیح انواع مختلف دارایی‌های نامشهود بپردازیم.
دارایی‌های نامشهود به دو دسته تقسیم می‌شوند:
- دارایی‌های قابل تشخیص
این دارایی‌ها به‌صورت مستقیم قابل تشخیص و اندازه‌گیری هستند. به عنوان مثال، دارایی‌های مالی مانند پول نقد، سهام، ارز و… از دارایی‌های قابل تشخیص هستند. - دارایی‌های غیرقابل تشخیص
این دارایی‌ها به‌صورت غیرمستقیم یا به طور معمول از طریق معیارهای مشخص شناسایی می‌شوند. این دسته از دارایی‌ها شامل دارایی‌هایی مانند برند، نام تجاری، سرمایه فکری، ارتباطات و… می‌شوند که ارزش آنها بر اساس تعداد عواملی مانند محبوبیت، شناخت کاربران، سابقه موفقیت و… تعیین می‌شود.
انواع دارایی‌های نامشهود
دارایی‌های نامشهود یا مخفی معمولاً شامل دارایی‌هایی هستند که در دفاتر حسابداری یا در موازین مالی شرکت‌ها به صورت صریح منعکس نمی‌شوند. این نوع دارایی‌ها معمولاً به دلیل عدم قابلیت شناسایی به راحتی یا به علت عدم وجود ارزش مشخص و قابل محاسبه نامشهود محسوب می‌شوند.
۱- سرقفلی محل کسب (Goodwill)
سرقفلی محل کسب به معنای ارزشی است که بیش از ارزش صافی دارایی‌ها و بدهی‌های یک شرکت است. این مقدار نشان‌دهنده ارزش برتر یا شهرت تجاری شرکت است. که ناشی از عناصر نامشهود مانند اعتبار، روابط با مشتریان، سیستم‌های فنی و عامل‌های دیگر است.
استاندارد حسابداری اجازه می‌دهد که سرقفلی به‌عنوان یک دارایی نامشهود تشخیص داده شود، اما باید به تشخیص مدیریت شرکت و با شرایط خاص شرکت مربوطه مرتبط باشد. همچنین بیاید کاربرد آن در گزارش‌های مالی شرکت توجیه و توضیح داده شود.
به عنوان مثال، فرض کنید یک شرکت X بخواهد یک شرکت دیگر Y را خریداری کند. ارزش خالص دارایی‌ها و بدهی‌های شرکت Y 500,000 است. اما به‌دلیل همه‌گیر شهرت برتر و روابط خوب با مشتریان، سرقفلی نیز تعیین می‌شود که مبلغ ۲۰۰,۰۰۰ باشد. در این صورت، ارزش کل خریداری شده توسط شرکت X برای شرکت Y 700,000 خواهد بود که شامل ارزش خالص دارایی‌ها و بدهی‌ها (۵۰۰,۰۰۰) و سرقفلی (۲۰۰,۰۰۰) می‌شود.
در گزارش‌های مالی شرکت X باید این سرقفلی به‌عنوان یک دارایی نامشهود جداگانه برای تشریح ارزش خریداری شده از شرکت Y ذکر شود. و دلایل و رویکردهای مدیریت برای تعیین آن توضیح داده شود.
۲- حق اختراع حق امتیاز (Franchise)
حق اختراع یک دارایی نامشهود است که به دلیل اختراع یک فناوری یا محصول جدید توسط یک شرکت یا فرد برای مدت زمان محدود (معمولاً ۲۰ سال) به آن اختصاص داده می‌شود. حق امتیاز (Franchise) نیز به صورت یک توافق بین یک شرکت یا فرد (که نامشهود به شمار می‌رود) و یک شرکت دیگر صورت می‌گیرد که اجازه می‌دهد که شرکت دیگر از نام و نشان تجاری، محصولات یا خدمات شرکت اصلی استفاده کند.
استاندارد حسابداری معیارهایی برای حسابرسی و حسابداری این دو دارایی نامشهود ارائه کرده است. برای حق اختراع، هزینه اختراع و توسعه، هزینه های حفظ اختراع و درآمد حاصل از این اختراع باید رد و بدل شود. برای حق امتیاز نیز، هزینه حفظ حق امتیاز و درآمد حاصل از این توافق باید در صورت معاملات در حسابداری رد و بدل شوند.
به عنوان مثال کاربردی، فرض کنید یک شرکت مواد غذایی یک فرمول جدید برای تولید چیپس طعم دار اختراع کرده است. این شرکت حاضر است که به یک شرکت دیگر اجازه دهد که از این فرمول استفاده کند و چیپس طعم دار تولید کند. این توافق حق امتیاز بین دو شرکت را تشکیل می‌دهد. حسابداران باید هزینه های حفظ این حق امتیاز و درآمد حاصل از این توافق را در حسابداری شرکت های مربوطه رد و بدل کنند.
۳- حق امتیاز (Franchise) حق تألیف (Copyright)
حق امتیاز یک نوع توافق قانونی است که به یک فرد یا شرکت اجازه می‌دهد که از نام تجاری و نحوه عملکرد کسب و کار دیگر کمک بگیرد. این حق می‌تواند به صورت قراردادی فروخته یا اجاره داده شود.
حق تألیف یک نوع حق مالکیت فکری است که به نویسنده یا ایجاد‌کننده یک اثر ادبی، هنری یا علمی اعطا می‌شود. حق تألیف به نوعی حق مالکیت هسته‌ای برای اثر است و اجازه می‌دهد که نویسنده از تولید، انتشار و بهره‌برداری از این اثر برای مدت زمانی مشخص استفاده کند.
استاندارد حسابداری معمولاً شامل دستورالعمل‌ها و رویه‌هایی است که شرکت‌ها باید برای ارائه گزارش‌های مالی خود متعهد شوند. این استانداردها به منظور افزایش شفافیت و قابلیت مقایسه بین گزارش‌های مالی شرکت‌ها طراحی شده‌اند.
جدول توضیحات:
| موضوع | حق امتیاز | حق تألیف |
|---|---|---|
| نحوه بهره‌برداری | حق امتیاز اجازه می‌دهد تا از نام تجاری و تجربه کسب‌وکار دیگر استفاده کنید | حق تألیف به نویسنده اجازه می‌دهد که از اثر ادبی، هنری یا علمی خود برای مدت زمانی محدود بهره‌برداری کند |
| مثال کاربردی | یک شرکت ممکن است برند خود را به یک شرکت دیگر اجاره دهد تا از آن استفاده کند و در عوض درآمدی کسب کند | یک نویسنده ممکن است کتاب خود را به یک شرکت انتشاراتی بفروشد که اجازه انتشار و توزیع این کتاب را داشته باشد |
| استاندارد حسابداری | شرکت‌هایی که حق امتیاز از دیگران دریافت می‌کنند باید اقلام مالی مربوط به این حق را در گزارش‌های خود داشته باشند | نویسنده‌ها برای حق تألیف اثار خود باید معمولاً هزینه‌ها و درآمدهای مربوط به این اثر را در گزارش‌های مالی خود اعلام کنند |
۴- برند شرکت یا حق امتیاز
برند یک دارایی نامشهود است که ارتباط بین مشتریان و شرکت را نمایان می‌سازد و به شرکت اجازه می‌دهد تا با سایر رقبا تفاوت ایجاد کند و بازاریابی خود را تقویت کند. این نوع شامل نام، لوگو، شعار، گرافیک، استایل و سایر عناصر شناسایی شرکت می‌شود.
برند یک دارایی نامشهود است که به دلیل سرمایه‌گذاری‌های شرکت در تبلیغات، بازاریابی و سایر فعالیت‌ها برای ایجاد و تقویت ارتباط با مشتریان، ایجاد شده است. می‌تواند به عنوان یک دارایی نامشهود شناخته شود و ارزش بالایی برای شرکت داشته باشد.
استاندارد حسابداری نیز این امر را تأیید می‌کند و به شرکت‌ها توصیه می‌کند که برند خود را به عنوان یک دارایی نامشهود در دارایی‌های خود در نظر بگیرند و ارزش آن را به درستی بر اساس اسناد و شواهد محاسبه کنند.
مثال کاربردی برند شرکت یا حق امتیاز
شرکت A با سرمایه‌گذاری بسیاری در تبلیغات و بازاریابی، برند خود را ایجاد کرده است و در بازار شناخته شده است. ارزش این برند برای شرکت A بسیار زیاد است و به عنوان یک دارایی نامشهود در دفاتر حسابداری شرکت محاسبه و ثبت می‌شود. این برند محصولات و خدمات شرکت A را از رقبا تفاوت می‌دهد و مشتریان را به خود جذب می‌کند، بنابراین ارزش آن برای شرکت بسیار حائز اهمیت است.
۵- روابط نهادی و شبکه‌های اجتماعی شرکت
روابط نهادی و شبکه‌های اجتماعی می‌توانند به عنوان یک دارایی نامشهود در حسابداری مورد توجه قرار گیرند. این روابط و شبکه‌ها می‌توانند ارزشی بسیار بالا برای شرکت داشته باشند، زیرا این روابط می‌توانند به شرکت کمک کنند تا از فرصت‌های جدید استفاده کند، با مشتریان خود ارتباط برقرار کند و به وفاداری مشتریان خود افزوده کند.
استاندارد حسابداری معتبر IAS 38 ، به شرکت‌ها اجازه می‌دهد تا دارایی‌های نامشهودی که دارای ارزش اقتصادی هستند و کنترل پیرامون آنها را دارند، به عنوان دارایی‌های خود تشخیص دهند و ارزش گذاری کنند. روابط نهادی و شبکه‌های اجتماعی می‌توانند به عنوان یکی از این دارایی‌های نامشهود محسوب شوند.
مثال کاربردی روابط نهادی و شبکه‌های اجتماعی شرکت
فرض کنید یک شرکت فعال در حوزه فناوری اطلاعات است که تعداد زیادی دنبال کننده و هوادار در شبکه‌های اجتماعی دارد. این روابط می‌تواند به شرکت کمک کند تا با ارتقاء نام تجاری و شناخت برند، فروش‌های خود را افزایش دهد. شرکت می‌تواند این روابط را بررسی کرده و ارزش آنها را به صورت مالی محاسبه کند و آنها را به عنوان یک دارایی نامشهود در دفاتر حسابداری خود در نظر بگیرد.
در اینجا، شرکت باید اطلاعات مربوط به تعداد دنبال‌کنندگان، تعاملات و فعالیت‌ها در این شبکه‌های اجتماعی را جمع‌آوری کند و ارزش این روابط را به تفصیل محاسبه کند. این اقدام به شرکت کمک می‌کند که ارزش این دارایی‌های نامشهود را به صورت دقیق‌تر در معاملات خود در نظر بگیرد و استفاده مؤثرتری از آنها داشته باشد.
۶- دانش و توانایی‌های کارکنان شرکت
دانش و توانایی‌های کارکنان شرکت به عنوان یک دارایی نامشهود محسوب می‌شوند زیرا این دارایی می‌تواند به طور مستقیم به افزایش ارزش شرکت و افزایش سودآوری آن کمک کند. به عبارت دیگر، دانش و توانایی‌های کارکنان می‌تواند به عنوان یک منبع اصلی برای تولید سود و ارزش برای شرکت محسوب شوند.
استاندارد حسابداری درباره دارایی‌های نامشهود یعنی IAS 38 “استاندارد حقوق انحصاری” نکات مهمی را در خصوص ارزش‌گذاری و تحلیل دارایی‌های نامشهود ارائه می‌دهد. این استاندارد مشخصاتی مانند شرایطی برای شناسایی یک دارایی نامشهود، روش‌های ارزش‌گذاری و تعیین افتراق بین دارایی‌های نامشهود و دارایی‌های قابل مشاهده را تعریف می‌نماید.
مثال کاربردی دانش و توانایی‌های کارکنان شرکت
فرض کنید که یک شرکت فناوری دانش محور دارای تیمی از متخصصان فناوری با تجربه است که قادرند به تولید نرم‌افزارهای پیشرفته و خدمات دیجیتالی برای مشتریان شرکت بپردازند. این دانش و توانایی‌ها، به عنوان یک دارایی نامشهود می‌توانند ارزشمند باشند و به شرکت کمک کنند تا رهبری در صنعت خود ایفا کند و رقبا را شکست دهد.
با توجه به این، شرکت می‌تواند در ارزش‌گذاری این دانش و توانایی‌ها از روش‌هایی همچون مقایسه با رقبا، تحلیل هزینه-سود، و یا روش‌های تحلیلی مانند مدل‌های تخمین ارزش استفاده کند. این ارزش‌گذاری، به شرکت کمک می‌کند تا بتواند سرمایه‌گذاری‌های خود را بهتر به دانش و توانایی‌های کارکنان اختصاص دهد و از این طریق ارزش افزوده بیشتری برای سهامداران و سایر ذینفعان خلق کند.
ویژگی‌های دارایی‌های نامشهود
۱- ماهیت غیرعینی
بدون شک مهم‌ترین ویژگی دارایی‌های نامشهود غیر عینی بودن آن هاست، زیرا این دارایی‌ها با تکیه بر ماهیت غیرعینی خود شناخته می‌شوند و با وجودهمین ویژگی ازدارایی‌هایی مانند حساب دریافتنی متمایز می‌شوند. گاهی دارایی‌های نامشهود در درون یا بر روی یک عنصر فیزیکی هستند. مانند لوح فشرده مربوط به نرم‌افزار. طبق استاندارد حسابداری شماره ۱۷ برای قضاوت در مورد اینکه دارایی باید در کدام دسته (مشهود یا نامشهود) طبقه‌بندی شود باید به این نکته توجه کرد که کدام عنصر مهم‌تر است. برای مثال نرم‌افزار مربوط به ماشین آلات جزئی از ماشین آلات است و باید به عنوان دارایی‌های مشهود دسته‌بندی شود.
۲ – قابلیت تشخیص دارایی نامشهود
دارایی نامشهود باید قابل تشخیص باشد؛ یعنی باید بتوان آن را از واحد تجاری جدا کرد. برای مثال سرقفلی واحد تجاری در صورتی که از کل واحد تجاری یا سایر دارایی‌های واحد تجاری قابل تشخیص نباشد. به عنوان دارایی نامشهود شناسایی نمی‌شود حتی اگر منافع آتی داشته باشد. یک دارایی زمانی قابل تشخیص است که یکی از شرایط زیر را داشته باشد: جدا شدنی باشد، یعنی بتوان آن را به منظور فروش، انتقال یا اجاره از واحد تجاری جدا کرد. ناشی از حقوق قراردادی یا قانونی باشد. صرفنظر از این که قابل جدا شدن از واحد اقتصادی و انتقال یا فروش باشد.
۳ – کنترل داشتن واحد تجاری بر دارایی
طبق استاندارد حسابداری شماره ۱۷ واحد تجاری باید بر دارایی نامشهود کنترل داشته باشد. یعنی هم بتواند از منافع آتی آن استفاده کند و هم بتواند از دسترسی دیگران به منافع آن جلوگیری کند. داشتن منافع اقتصادی آتی ویژگی اصلی تمام دارایی هاست و به نظر این نکته بدیهی می‌آید. اما مشکل این است که اثبات چگونگی دستیابی به جریان ورودی منافع اقتصادی به درون واحد تجاری از محل این دارایی به آسانی قابل انجام نیست.
اهمیت دارایی‌های نامشهود حسابدرای
دارایی‌های نامشهود به دارایی‌هایی اطلاق می‌شود که قابل اندازه‌گیری و تعیین ارزش منطقی نیستند. و شامل عواملی مانند سرمایه‌فکری، مالیاتی، برند، نشان تجاری و نیروی کار مستقیم و غیرمستقیم هستند. در ادامه به برخی از دلایلی که نشان‌دهنده اهمیت دارایی‌های نامشهود است، اشاره می‌شود:
۱- افزایش ارزش شرکت
دارایی‌های نامشهود می‌توانند نقش مهمی در افزایش ارزش شرکت داشته باشند. به عنوان مثال، یک برند قوی می‌تواند باعث افزایش اعتبار و اعتماد مشتریان به شرکت شود.
۲- جذب سرمایه‌گذاران
داشتن دارایی‌های نامشهود می‌تواند باعث جذب سرمایه‌گذاران و جلب سرمایه‌های بیشتر به شرکت شود. سرمایه‌گذاران عموما به دارایی‌های نامشهود نیز توجه می‌کنند و ارزش آن را به ارزش شرکت اضافه می‌کنند.
۳- تفکیک شرکت از رقبا
دارایی‌های نامشهود می‌توانند به شرکت کمک کنند تا از رقبا تفکیک یابد و در بازار به عنوان یک برند قوی و منحصربه‌فرد شناخته شود.
۴- حقوق مالکیت معنوی
دارایی‌های نامشهود معمولا مورد حمایت قوانین حقوق مالکیت معنوی قرار می‌گیرند. و این حقوق می‌تواند به شرکت امتیازی برای استفاده از آنها در بازار به دست دهد.
۵- مدیریت بهینه دارایی‌ها
شناخت دارایی‌های نامشهود به مدیریت شرکت کمک می‌کند تا بهینه‌سازی استفاده از این دارایی‌ها را انجام دهد و ارزش افزوده برای شرکت ایجاد کند.
بنابراین، توجه به دارایی‌های نامشهود از اهمیت بسیاری برخوردار است و به شرکت‌ها کمک می‌کند تا ارزش افزوده بیشتری را به مشتریان و سهامداران خود ارائه کنند.
نتیجه گیری
دارایی‌های نامشهود نقش مهمی در نظام حسابداری شرکت‌ها دارند. این دارایی‌ها معمولاً ارزشی غیرملموس دارند و از جنبه‌هایی مانند رابطه با مشتریان، برند، فناوری، انسانی و دیگر عوامل نامشهود شرکت تشکیل شده‌اند.
دارایی‌های نامشهود برای شرکت‌ها به عنوان یکی از اجزای اساسی و ارزشمند در ارزیابی عملکرد و ارزش‌گذاری شرکت‌ها بسیار مهم می‌باشند. برای مدیران و مدیران مالی اهمیت دارد که بتوانند این دارایی‌ها را به درستی شناسایی و ارزش‌گذاری کنند. تا بتوانند بهترین تصمیمات ممکن را برای توسعه و رشد شرکت خود اتخاذ کنند.
در اکثر موارد، دارایی‌های نامشهود شرکت، به دلیل عدم قابلیت اندازه‌گیری دقیق مستلزم ارزش گذاری منطقی و منصفانه آن‌هاست. بنابراین، انتخاب روش‌های ارزش‌گذاری مناسب و تضمین صحت اطلاعات مربوط به این دارایی‌ها، امری حیاتی و اساسی برای اداره و کنترل کیفیت مالی شرکت‌هاست.
در نتیجه، درصورتی که دارایی‌های نامشهود به‌درستی تشخیص داده شوند. و ارزش‌گذاری مناسب برای آنها انجام شود، می‌تواند به بهبود عملکرد و عملکرد مالی شرکت‌ها کمک کند و ارزش شرکت را افزایش دهد.
اشتراک‌ها: انواع دارایی‌های نامشهود : معرفی، کاربرد و راهکارها - فرتاک حساب